Nederland: voortekenen van een aankomende recessie

Eerder dit jaar voorspelden wij dat op een stevige economische groei in de eerste helft van 2022 een milde recessie zou volgen, met krimp in het vierde kwartaal van dit jaar en het eerste kwartaal van volgend jaar. Het economische beeld laat inderdaad de eerste tekenen van de door ons voorspelde milde recessie zien.

Het consumentenvertrouwen bereikte in september een historisch dieptepunt, en is in oktober niet verbeterd. De cijfers van september zijn van vóór Prinsjesdag en die van oktober erna, dus de koopkrachtmaatregelen van het kabinet lijken vooralsnog weinig effect te sorteren. Dit is verklaarbaar, omdat de meeste maatregelen pas vanaf 1 januari ingaan.

Ook bij ondernemers in de industrie is het sentiment verslechterd: maar de optimisten waren in oktober nog steeds in de meerderheid. Met een saldo van +2,5 ligt het vertrouwen boven het langjarig gemiddelde van +1,1.

De bij het CBS beschikbare cijfers over consumptie en productie strekken nog niet voorbij de zomer – op het moment van schrijven zijn de cijfers beschikbaar tot en met eind augustus. In vergelijking met een jaar geleden groeit de economie weliswaar nog, maar kijken we naar de ontwikkeling op maandbasis dan zien we al een lichte afkoeling.

Het CBS corrigeert de consumptiecijfers niet voor seizoens-effecten. Een kleine volumedaling is gebruikelijk in augustus, maar deze lijkt dit jaar wel wat forser dan gebruikelijk (zie figuur 2). De afname deed zich vooral voor bij de consumptie van goederen; de consumptie van diensten bleef nog redelijk op peil. Op basis van onze eigen transactiedata – geanonimiseerde en geaggregeerde klantdata – zien we dat de daling van de consumptie in september doorzet. Na een periode van uitbundige groei maakte de industriële productie in de zomer pas op de plaats, maar zij neemt nog niet heel sterk af.

Ons eigen ‘nowcasting’-model voorspelt dat de krimp in september zijn intrede doet. Dit model is gebaseerd op CBS-cijfers zoals een aantal van de hierboven besproken indicatoren, maar ook op andere indicatoren zoals zoekgedrag bij Google. In juli en augustus waren deze indicatoren nog overwegend positief. Wij verwachten daarom dat de groei van het bruto binnenlands product (bbp) in het derde kwartaal nog wel een plusje laat zien.

Ondanks de minder gunstige vooruitzichten is er ook goed nieuws te melden. Het aantal werklozen steeg in september met slechts 4.000 personen. De werkloosheid bleef daarmee gelijk op 3,8 procent van de beroepsbevolking. Wij verwachten dat de arbeidsmarkt langdurig krap blijft, waardoor werknemers die hun baan verliezen weer relatief snel ander werk vinden. Daardoor loopt de werkloosheid slechts licht op.

Een regelrecht ‘cadeautje’ is het zachte herfstweer, waardoor we minder hoeven te stoken. Hoe koud de winter straks wordt, is natuurlijk de grote vraag. Maar tot nu toe is heel 2022 bovengemiddeld warm, met temperaturen in oktober die normaal zijn voor een doorsnee meimaand (zie figuur 4). Ook proberen veel huishoudens hun energieverbruik verder te beperken. Zo berichtte energieleverancier Eneco dat haar klanten sinds september 20-25 procent minder gas verbruiken dan bij de huidige temperaturen gebruikelijk is. Door de afname van het verbruik dalen de voorraden langzamer, en daarmee ook de kans dat we bij een strenge winter op een tekort afkoersen.