Om het mkb te versterken is meer nodig dan soepele kredietverlening

Kredietverzekeraar Eurler Hermes heeft berekend dat de financieringskloof voor het Nederlandse midden- en kleinbedrijf (MKB) het grootst is van Europa. Dit zou een rem zijn op onze economische groei.

Dank voor deze mooie aanleiding om het onderwerp van succesvolle en duurzame groei van ons midden- en kleinbedrijf onder de aandacht te brengen. Krediet is daarbij namelijk slechts één dimensie.

Om te beginnen, de cijfers. Een tekort aan krediet wordt vaker genoemd als een knelpunt voor groei. Maar diverse bronnen geven een gedifferentieerd beeld. Bijvoorbeeld, volgens de ECB ziet 6,5 procent van de Nederlandse mkb’ers een tekort aan financiering als grootste probleem. Dat is toch echt lager dan het Europese gemiddelde van 7,4 procent. Het CBS constateert dat 84 procent van de mkb-kredietaanvragen in 2018 succesvol was.

Goed, dan wordt nog altijd 16 procent van de aanvragen afgewezen. Zou de economie harder groeien als alle kredietaanvragen werden gehonoreerd? Waarschijnlijk wel eventjes, maar duurzame groei komt niet tot stand door iedereen die erom vraagt krediet te verlenen. Een eenzijdig en bovenmatige schuldopbouw brengt juist grote risico’s met zich mee. Dit blijkt niet alleen uit de vorige crisis, maar is een terugkerend patroon in de geschiedenis.
Uiteraard willen banken graag krediet verstrekken, maar dit is dus niet altijd verantwoord vanuit een prudent perspectief. Bovendien blijkt uit onderzoek dat zowel te veel als te weinig krediet de productiviteit ondergraaft. Bij te veel worden ook minder productieve projecten gefinancierd, bij te weinig krijgen zelfs productieve projecten geen kans.

Duurzame groei heeft dus baat bij zorgvuldige kredietverlening aan gezonde en veelbelovende bedrijven die investeren in de toekomst. Nederland heeft een laag percentage probleemleningen vergeleken met de rest van Europa. Het Nederlandse mkb hoort bij de Europese kopgroep voor wat betreft productiviteit. Nederland doet het dus beter dan landen die kennelijk een veel kleinere ‘financieringskloof’ hebben.

Wel zijn er voortdurend investeringen nodig om deze gunstige positie te behouden. Zeker gezien het belang van digitalisering en de transitie naar zowel een klimaatneutrale energievoorziening als een circulaire economie. Verstandige kredietverlening is daarvoor één belangrijk middel.
Kijk bijvoorbeeld naar de VS. Veel mensen denken dat bedrijven daar minder vaak met bankkrediet gefinancierd zijn. Maar als je kijkt naar mkb-ondernemingen van Nederlandse schaal, is ook in de VS bancair krediet dominant. Wat de VS echt onderscheidt, is het aandeel van additionele risicodragende financieringsvormen, met focus op jonge, innovatieve bedrijven.
Het bekendste voorbeeld is durfkapitaal (venture capital). In de VS was deze vorm van financiering in 2017 goed voor 0,4 percent van het bbp, tien keer zo hoog als in Nederland. Het grootste deel van het durfkapitaal in de VS is voor doorgroei van bedrijven, terwijl in bijna alle andere landen de nadruk ligt op starters.

Maar er is meer nodig dan financiering, want we moeten investeren in kapitaal en mensen. De ‘skills’ van medewerkers en het management zijn essentieel voor de productiviteit. Nederlandse werknemers hebben een hoog niveau van vaardigheden. Toch is het tekort aan gekwalificeerd personeel de belemmering die bedrijven vooral noemen. Ook wat betreft managementpraktijken doet Nederland het goed, maar ook daar is zeker ruimte voor verbetering.

Banken kunnen en moeten een brede rol spelen in het ondersteunen van duurzame groei. Want banken zijn meer dan kredietverstrekkers. Behalve andere financieringsvormen is dichtbij en persoonlijk advies van belang, evenals de inzet van hun kennis en netwerken. Die zijn nodig om starters, maar vooral ook doorgroeiers, te helpen met de juiste mix van financiering, management, personeel en digitalisering.

Concluderend, krediet is geen doel, maar een middel om duurzame groei te ondersteunen. De cijfers wijzen er niet op dat het Nederlandse mkb lijdt onder een gebrek aan krediet. Het publieke debat zou daarom moeten gaan over de vraag: wat is nog meer nodig om de gezonde positie van het Nederlandse mkb duurzaam te versterken?

Deze column verscheen eerder als opiniestuk in het Financieele Dagblad.