Staal en aluminium: spelletje bluf of game-changer?

Met zijn besluit om hoge invoertarieven te gaan heffen op aluminium en staal heeft president Trump de gemoederen wereldwijd verhit. Deze handelsmaatregelen staan niet op zichzelf. Ondanks de voordelen op grote schaal van vrijhandel, ervaren veel mensen voor zichzelf vooral nadelen. En politici spelen daar op in, in de VS, in Europa en elders. In de VS zette president Trump sinds zijn aantreden de toon met stevige uitspraken over de noodzaak om vals spel door onder andere China tegen te gaan. Zo loopt er een Amerikaans onderzoek naar Chinees misbruik van intellectueel eigendom onder artikel 301 van de Amerikaanse Trade Act. En hij wil gunstigere handelsvoorwaarden afspreken met handelspartners: zo voeren de VS, Mexico en Canada momenteel moeizame onderhandelingen over herziening van het Noord-Amerikaanse Vrijhandelsverdrag. Niet toevallig zijn Canada en Mexico de eerste en vierde bron van staalimporten in de VS. Trump heeft deze landen vrijstelling van de nieuwe importtarieven toegezegd, mits ze meewerken aan een herziening van het Vrijhandelsverdrag. De Europese Unie slaat over handelsbeleid een andere toon aan dan de VS en bepleit publiekelijk het belang van vrijhandel. Ook zet zij volop in op het uitbreiden van haar netwerk van handelsverdragen met derde landen. Maar ook de EU stelt zich wel degelijk kritisch op. In februari stelde zij zelf nog importtarieven in op Chinees roestvrij staal voor vijf jaar, op grond van anti-dumpingregels.

Toch is de aangekondigde Amerikaanse importheffing op staal en aluminium potentieel een game-changer. Niet vanwege de economische impact van deze maatregel. Die is aanzienlijk, maar op de grote schaal van de Amerikaanse importen toch te overzien. De betekenis van de maatregel is vooral groot, omdat Trump zich hierbij beroept op het argument van nationale veiligheid onder artikel 232 van de Amerikaanse Trade Expansion Act. Daarmee treedt hij buiten de gebaande paden van de internationale handelspraktijk. Want hoewel de Wereldhandelsorganisatie handelsmaatregelen bij ernstige bedreiging van de nationale veiligheid toestaat, zijn lidstaten tot nu toe uiterst terughoudend geweest om zich daarop te beroepen.

Trumps inzet van artikel 232 vergroot het risico van escalatie. Want Amerika wil tijdens het spel de regels veranderen en wordt zo opeens een minder betrouwbare partner in handelsrelaties. Dát doet pijn. En brengt bovendien het risico met zich mee dat andere partijen zich op hetzelfde argument zullen beroepen om importen in hun land te beperken. Met het oog op de langetermijnrelatie is er voor handelspartners dan ook alle reden om grenzen te stellen. Niet voor niets kwam de Europese Commissie onmiddellijk met een lijst van mogelijke tegenmaatregelen, zoals tarieven op bepaalde ‘typisch Amerikaanse’ producten. Maar in reactie daarop dreigde Trump op zijn beurt direct met invoertarieven op Europese auto’s. Toch gaf hij in zijn besluit van 8 maart al een handreiking naar partners om alternatieven voor de nieuwe importheffingen te bespreken. In dit spel zijn zelfbeheersing en proportionaliteit de sleutel. Wanneer één van beide partijen de ander echter overmatig straft, dan ligt escalatie op de loer.

Een handelsoorlog telt uiteindelijk alleen verliezers. En zet een rem op internationale handel, die zo belangrijk is voor economische groei. Zo verkleint een handelsoorlog de taart die we met elkaar kunnen verdelen, of in speltermen: de ‘pot’. Ook in Amerika weet men dat: de vooraanstaande Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Paul Ryan keerde zich openlijk tegen invoertarieven op staal en aluminium uit vrees dat een handelsoorlog de economische impuls van Trumps recente belastingverlaging teniet zal doen. Deze rationele economische overweging moet haast wel leiden tot zelfbeheersing aan Amerikaanse zijde. Het blijft dan bij handelsbelemmeringen in specifieke sectoren, of gericht tegen specifieke landen. Maar in de aanloop naar de Mid-term elections eind dit jaar heeft president Trump óók alle reden om zijn achterban te behagen. Hopelijk blijft het vooral bij stoere taal, en blijven al te stoere daden achterwege.