Schulden voorkomen door taboes te doorbreken

Schulden hebben grote impact op het leven van mensen. Ze liggen ervan wakker, hebben het gevoel in een uitzichtloze situatie te zitten en belanden in een sociaal isolement. Uiteindelijk zorgen schulden ervoor dat mensen aan de zijlijn komen te staan in de maatschappij.

Armoede en schulden is al jaren een probleem in Nederland. In 2012 nam landelijk de aandacht toe voor de groeiende groep mensen die zichtbaar financiële problemen hadden. In die tijd moest acht procent van alle huishoudens in Nederland rondkomen van een inkomen dat door het CBS als ‘laag’ wordt bestempeld. Bij veel van deze huishoudens speelde ook schuldenproblematiek.

In die tijd was er in het welvarende Nederland nog onvoldoende aandacht voor dit probleem. Als aanjager van maatschappelijke vernieuwing zagen wij het als onze rol om met onze kennis, netwerk en financiële middelen een bijdrage te leveren aan de oplossing. Bovendien hebben we als corporate foundation van Rabobank veel affiniteit met het onderwerp.

Met onze inspanningen en samenwerkingen bereikten we de afgelopen jaren een waardevolle maatschappelijke impact. Net zo waardevol zijn de inzichten, de kennis en interessante contacten die we door de jaren hebben verzameld, via impactmetingen en gesprekken. Die inzichten bepalen nu onze richting voor de komende jaren. In een tijd dat de financiële toekomst van veel Nederlanders onzeker wordt, is het belangrijker dan ooit dat iedereen de kans krijgt om grip te houden op hun financiën.

In het begin lag onze focus sterk op het financieren van oplossingen die zichtbare financiële problemen aanpakken. We steunden projecten als Thuisadministratie van Humanitas waarbij duizenden vrijwilligers zich inspannen om gezinnen met financiële problemen weer grip op hun financiën te bieden. Ook kwamen we in die tijd in contact met de stichting Lezen & Schrijven. Een organisatie die oplossingen ontwikkelt voor laaggeletterden en mensen met onvoldoende digivaardigheden. Zij gaven ons het waardevolle inzicht dat dit vaak een van de onzichtbare oorzaken is van de Nederlandse schuldenproblematiek.

Dit inzicht, samen met andere kennis die we opdeden, bracht ons tot een belangrijk besef. Willen we de schuldenproblematiek bestrijden, dan moeten we niet alleen mensen uit de financiële problemen helpen, maar juist zoeken naar oplossingen om dreigende geldzorgen op tijd te signalen en voorkomen. In de praktijk leerden we hoe dat het beste aan te pakken valt.

Mensen met schulden wachten nog te lang met hulp vragen. Gemiddeld duurt dat vijf jaar en dan is de schuld zo’n € 43.000 en staan er 12 of 13 schuldeisers in de rij. Uit de gesprekken met onze projectpartners en impactmetingen kregen we inzicht in de achterliggende oorzaken van de financiële problemen. Laaggeletterdheid en onvoldoende digivaardigheden zijn oorzaken. Dit weten we van onze samenwerking met organisaties als Lezen & Schrijven, Humanitas en Nibud. Daarbij speelt schaamte een belangrijke rol bij financiële problemen.

In onze maatschappij durven mensen onvoldoende te praten over geldzaken. Zo’n 39% van de Nederlanders praat niet met familie en goede vrienden over financiële problemen of twijfels over geldzaken. Terwijl praten over geldzaken vaak een belangrijke eerste stap kan zijn. Het taboe en schaamte moet weggenomen worden, anders blijft de drempel te hoog.

Daarom steunen we initiatieven die de onderliggende problemen van de schuldenproblematiek aanpakken. Zoals fiKks, dat mensen koppelt aan een buddy en de verhalen deelt van mensen die geldzorgen hebben. Of initiatieven als oefenen.nl dat mensen helpt hun digivaardigheden te vergroten. Zo willen we voorkomen dat mensen écht in de problemen komen en tegelijk ook het taboe doorbreken.

Digitale technologie biedt kansen om problemen anders aan te pakken én om sneller meer mensen te bereiken. Dit leren we van social fintechs, die we sinds 2019 financieren. Deze bedrijven komen met technologische initiatieven om burgers met geldzorgen de juiste digitale ondersteuning te bieden.

Mooi voorbeeld is Buddy Payment. Hun gelijknamige app automatiseert het budgetbeheer en maakt schuldhulp heel toegankelijk en betaalbaar. De app zet vaste lasten voor de gebruiker apart, doet overboekingen en biedt zo overzicht in wat er overblijft om te besteden. Dat helpt mensen om schulden te voorkomen en ontzorgt hen, bijvoorbeeld door vooraf toeslagen te toetsen. Buddy Payment brengt de financiën in kaart en maakt handige overzichten en analyses die de gebruikers inzicht geven in hun geldzaken.

Social fintechs komen vaak nog niet in aanmerking voor een reguliere bankfinanciering. Als impactfinancier kunnen we deze voorlopers de ondersteuning bieden die nodig is voor een vliegende start. Onze rol is om vanaf de allereerste fase te financieren en hiermee innovatie aan te jagen. Door de proefprojecten van de social fintechs leren we hoe technologie kan bijdragen aan een grotere financiële redzaamheid.

Bij Rabo Foundation weten we al jaren dat we via samenwerking meer impact kunnen bereiken. Het is een van de pijlers van ons werk. En omdat er op het gebied van de aanpak van schulden diverse intiatieven zijn, loont het om de krachten te bundelen en zo samen nog meer te bereiken.

Wat dat oplevert zagen we toen we in 2015 met partijen als SchuldHulpMaatje, Nibud, Humanitas, maar ook de gemeente Zwolle, T-Mobile, Zilveren Kruis en Rabobank aan de basis stonden van Geldfit.nl. Banken en bijvoorbeeld zorgverzekeraars en woningbouwcoöperaties verwijzen mensen met beginnende schulden door naar het platform Geldfit.nl. Daar ontdekken ze vervolgens bij welk ‘loket’ ze terechtkunnen. Door een bundeling van kennis en netwerk komen mensen met beginnende schulden zo op tijd in beeld en worden échte problemen voorkomen. Inmiddels vormt Geldfit.nl het hart van de Nederlandse Schuldhulproute (NSR). Dit is een gezamenlijke aanpak van diverse instellingen om mensen met geldzorgen eerder te vinden, te bereiken en naar de juiste hulp te leiden.

Bij het ondersteunen van nieuwe initiatieven kijken we met de partners of ze onderdeel kunnen worden van de Nederlandse Schuldhulproute. Samenwerking is namelijk ook de sleutel tot een snellere oplossing voor mensen die hulp nodig hebben bij hun geldzaken. Door de jaren heen zijn er veel initiatieven ontstaan voor mensen mensen met geldzorgen. Willen we mensen eerder bereiken en op weg helpen naar de juiste hulp dan moeten we samen zorgen voor een overzichtelijk schuldhulplandschap. De Nederlandse Schuldhulproute is hiervoor de oplossing en als Rabo Foundation maakten we dit financieel mogelijk.

Wel gaat onze rol vérder dan alleen ondersteuning bieden via leningen en donaties. We zetten ook onze kennis en contacten in. De ontwikkeling van Buddy Payment en Hackshield was bijvoorbeeld erg gebaat bij de kennis en kunde van Rabobank. Ook organiseren we kennissessies en brengen we maatschappelijke partners met elkaar in contact.

De komende jaren richt Rabo Foundation haar ondersteuning op de volgende drie pijlers:

1. Financieren van vernieuwende initiatieven die financiële problemen kunnen voorkomen (o.a. door educatie en digivaardigheid) en oplossingen die het taboe op geldzorgen doorbreken.
2. Aanjagen van technologische innovatie door social fintechs te steunen.
3. Actief inzetten op krachtenbundeling door samen te werken met de Nederlandse Schuldhulproute en Rabobank.

Rabobank & Rabo Foundation

Financiële kwetsbaarheid is een uitdaging waar ook Rabobank zich actief voor inzet. Het ligt dan ook voor de hand dat we onze krachten bundelen. Pilots die wij in een vroege fase financieren, kunnen na een succesvolle start verder groeien door de inzet van Rabobank. Zo bouwen we samen een inclusievere samenleving.