Hoe een eerlijke cacaoprijs het leven van boeren verbetert

Grote kans dat de chocolade die je eet, gemaakt is van cacao uit Ivoorkust. Het West-Afrikaanse land is ‘s werelds grootste exporteur: 40% van alle cacao komt ervandaan. Schrijnend dus dat maar een heel klein deel van de opbrengst terechtkomt bij degenen die de bonen verbouwen. De meeste kleinschalige cacaoboeren in Ivoorkust ontvangen een bedrag dat ver beneden de marktprijs ligt. Daardoor verdienen ze te weinig om dagelijkse kosten te dragen, zoals de school van hun kinderen en medische zorg.

Het probleem is dat veel van deze boeren zich niet hebben georganiseerd. Tussenpersonen op de cacaomarkt maken daar misbruik van en bieden de telers een lage prijs voor hun bonen. Omdat de boeren nergens anders heen kunnen, moeten ze die prijs accepteren. Een manier om het tij te keren is de oprichting van coöperaties waarin boeren hun krachten bundelen. Société Coopérative Simplifié RASSO (kortweg RASSO) is zo’n coöperatie. De Ivoriaanse organisatie werd in 2015 opgericht door Alida N'Takpe-Coulibaly om kleinschalige boeren rond de stad Agboville een sterkere positie te geven. Ook wil N'Takpe-Coulibaly de agrariërs helpen hun productie te vergroten en de teelt te verduurzamen.

Met de krachtenbundeling zit het wel goed. Als coöperatie kan RASSO betere prijzen bedingen dan een individuele boer. Leden ontvangen nu de eerlijke marktprijs. Minder goed is dat kleinere coöperaties als RASSO onvoldoende financiële ruimte hebben om aangesloten telers direct contant voor hun bonen te betalen. Terwijl veel boeren juist snel cash nodig hebben voor hun dagelijkse uitgaven. Compacte coöperaties zijn in de ogen van lokale banken te risicovol. En doordat deze organisaties geen leningen kunnen krijgen, hebben ze te weinig geld in kas.

Rabo Foundation richt zich juist op dit soort kleinere boerenorganisaties. Met een werkkapitaallening hielpen we RASSO in 2019 het negatieve patroon te doorbreken. Dankzij dit krediet kan de coöperatie boeren nu direct contant geld geven in ruil voor de cacaobonen, meer cacao inkopen en dus ook meer vérkopen. Dit leidt tot hogere inkomsten, waardoor RASSO kan groeien. De coöperatie ging van 622 leden in 2015 naar 838 in 2021.

Alida N'Takpe-Coulibaly: ‘Dankzij de werkkapitaallening van Rabo Foundation kunnen we boeren nu aan het begin van het cacaoseizoen betalen. Belangrijk, want dit is ook de start van het schooljaar. Boeren krijgen het geld dus op tijd om hun kinderen naar school te sturen. In het algemeen geldt dat ze nu in het oogstseizoen voldoende geld hebben voor hun dagelijkse uitgaven én om te sparen voor na het seizoen, als ze weinig of geen inkomsten hebben.’

Het contact tussen Rabo Foundation en RASSO kwam tot stand via Progreso. Deze Nederlandse stichting is al langer partner van Rabo Foundation en begeleidt kleinschalige cacaoboeren en -coöperaties. In het geval van RASSO biedt Progreso onder meer organisatieadvies en toegang tot nieuwe markten. De stichting hielp ook bij de aanvraag van de lening bij Rabo Foundation.

Met financiële steun van Rabo Foundation ondersteunt Progreso de boeren van de organisatie verder bij de teelt van cacaobonen volgens UTZ-normen. Dit zijn standaarden voor bijvoorbeeld duurzaam produceren. Als telers aan deze normen voldoen, ontvangen ze een premie van gemiddeld 5 procent boven op de verkoopprijs. Alleen al hierdoor verdienen ze dus meer. Daarnaast stimuleert het UTZ-programma boeren om met duurzame mest hun productiviteit te verhogen. Wat ook weer leidt tot meer inkomsten.

Verder experimenteert een deel van de boeren onder begeleiding van Progreso met intercropping. ‘Cacao groeit het best in de schaduw’, legt N'Takpe-Coulibaly uit. ‘Het is dus een goed idee om tussen de cacaoplanten andere fruitbomen neer te zetten die de zon tegenhouden. Een vorm van diversificatie die boeren bovendien minder afhankelijk maakt van cacao.’ En niet alleen de schaduw zorgt voor een betere oogst. Volgens sommige experts groeien cacaobonen sowieso beter in een omgeving met andere fruitbomen. ‘Alle reden dus om het uit te proberen – en zo de kans te vergroten op een hoger inkomen.’

Door de ondersteuning van Rabo Foundation en Progreso kan de coöperatie duurzaam groeien. Steeds meer boeren sluiten zich bij de coöperatie aan. Een groot aantal van hen is vrouw, wat in de cacaoteelt nog ongebruikelijk is. RASSO zet zich echter bewust in op vrouwelijke boeren. Alida N'Takpe-Coulibaly: ‘Van 123 vrouwelijke boeren in 2015 gingen we naar 306 in 2021. Samen met Progreso en met financiële steun van Rabo Foundation zijn we een speciaal programma gestart voor deze doelgroep. Hierin proberen we mannen zover te krijgen om land beschikbaar te stellen waarop vrouwen – geregistreerd onder eigen naam – cacao kunnen verbouwen. Vervolgens helpen we deze vrouwen op weg door cacacoplanten uit te delen. En met de oprichting van Village Savings and Loans Associations helpen we ze om financieel op eigen benen te staan.’

De coöperatie blijft vooruitkijken en plannen maken voor de toekomst. ‘Een van onze doelen is om de kwaliteit van de cacao verder te verbeteren, zodat de boeren hun inkomsten verder kunnen uitbouwen. Verder willen we een volwaardige exportcoöperatie worden en rechtstreeks zakendoen met chocolatiers op de internationale markt. Alles om te zorgen dat onze boeren een beter bestaan kunnen opbouwen en duurzaam kunnen leven van hun productie.’