‘Zwarte nul’ staat in Duitsland ter discussie

Duitsland gaat op 23 februari naar de stembus. De regering is gevallen over zijn eigen begrotingsregels. De Duitsers hebben een streng begrotingsbeleid dat nauwelijks ruimte laat voor een begrotingstekort. De Schuldenbremse heet dat.

Tijdens de pandemie kon de regering dit opschorten vanwege uitzonderlijke omstandigheden, maar vorig jaar gold dat niet meer. De regering had ervoor kunnen kiezen om de oorlog in Oekraïne en de noodzaak om de defensie op niveau te brengen, te bestempelen tot uitzonderlijke omstandigheid. Daar wilde minister van Financiën Christian Lindner van de liberale FDP niet aan, waarop premier Olaf Scholz hem prompt ontsloeg.

De kans is groot dat de CDU bij de verkiezingen weer de grootste wordt, een positie die ze decennia heeft ingenomen. De christendemocraten staan op 32% in de peilingen. De vraag is met wie ze een coalitie willen en kunnen gaan vormen.

Het gevaar is dat de flankpartijen Alternative für Deutschland (Afd) en Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) sterk gaan winnen. Die partijen zijn pro-Rusland en zien geen brood in extra uitgaven aan defensie.

Een coalitie met de socialisten is nooit populair, maar zou nu wel goed moeten kunnen werken. Die meerderheid is alleen niet zeker, want het rommelt bij de SDP.

CDU-voorman Friedrich Merz heeft zich inmiddels uitgelaten over het wettelijk verankerde begrotingsevenwicht, ook wel de ‘Schwarze Null’ genoemd. Wat hem betreft is hervorming van de regels mogelijk.

Het idee is dat overheidsinvesteringen buiten de regels worden gelaten. Investeringen die bedoeld zijn voor de leefbaarheid van toekomstige generaties kunnen wel met staatsschuld worden gefinancierd, maar voor consumptieve en sociale uitgaven komt die ruimte er niet.

Zo’n hervorming zet de deur open voor een ruimer begrotingsbeleid en een hogere groei in Duitsland. Dat toont zich immers steeds meer als de zieke man van Europa met een economie die nauwelijks groeit, waar het in het zuiden een stuk beter gaat. Als Duitsland zich aan de Europese begrotingsregels houdt in plaats van de eigen Schuldebremse, verwachten economen een groei van 0,7% per jaar.

Het beeld van zwakte wordt natuurlijk versterkt door de positie als Exportmeister. Duitsland is erg gericht op export van goederen. Heffingen in de VS en de verslechtering van de relatie met China maken het er niet gemakkelijker op.

Toch passen daar wel een paar kanttekeningen bij. Heffingen op Duitse producten zullen minder groot zijn dan die op Chinese, dus die concurrentie wordt makkelijker in de VS. De euro staat op het laagste punt in twee jaar, en dat verbetert de exportpositie eveneens. Bovendien neemt de pijn van de explosieve stijging van de energiekosten af.

We zien een basis voor hogere binnenlandse vraag. Het besteedbaar inkomen verbetert, de welvaartseffecten van hogere huizenprijzen bieden vertrouwen, de werkloosheid is laag en heeft nauwelijks te lijden van de malaise in de zware industrie en de spaarquote is hoger dan noodzakelijk.

Er is dus hoop op meer overheidsstimulering en een beter economisch klimaat in Duitsland, maar het zal nog spannend worden de komende maanden.

Goed om te weten. Aan beleggen zijn risico’s verbonden. De waarde van je belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Je kunt (een deel van) je inleg verliezen.