Beleggen in staatsobligaties: wat je wilt weten

Een staatsobligatie is een ander woord voor een lening, uitgegeven door een land of overheidsinstelling. Het geld dat landen binnenkrijgen door middel van obligaties wordt vaak gebruikt voor algemene doeleinden, maar soms ook voor specifieke doelen, zoals het aanleggen van infrastructuur. De looptijd van de lening staat vast. In ruil voor je geld ontvang je een vaste of variabele rente. Dit wordt ook wel de coupon genoemd. De hoogte van de rente is per obligatie afhankelijk van het risicoprofiel en de looptijd. Als de looptijd voorbij is, krijg je je geld weer terug. De koers is het percentage van de nominale waarde, ofwel het bedrag dat je als belegger terugkrijgt bij aflossing. Daalt een obligatie bijvoorbeeld 5%, dan is de notering 95%.

Er zijn verschillende soorten staatsobligaties. We zetten de populairste soorten staatsobligaties hieronder op een rij.

Treasuries, gilts en Bunds

Staatsobligaties worden in verschillende landen anders aangeduid, dat kan verwarrend zijn. In Amerika heten deze leningen treasuries, maar in het Verenigd Koninkrijk heten ze gilts en in Duitsland Bunds. Vaak maakt de looptijd deel uit van de naam: 2 YEAR GILT of 10 YEAR TREASURY bijvoorbeeld.

De belangrijkste landen die staatsobligaties uitgeven zijn de VS, Duitsland, het VK en Japan. In tegenstelling tot een bedrijf kan een land bijna niet failliet gaan, maar in de kredietcrisis rond 2010 was er desondanks grote paniek rond Griekenland. Professionele beleggers, zoals die van het Investment Office van Rabobank, volgen daarom politieke ontwikkelingen en letten scherp op de stabiliteit en het begrotingsbeleid van regeringen. Soms wordt er besloten om helemaal niet in een land te investeren. Bij Rabobank hebben we onze beleggingen in Russische staatsobligaties al na 2014 afgebouwd.

EMD obligaties

EMD staat voor Emerging Market Debt. Het gaat om staatsleningen die worden uitgegeven door opkomende landen. Denk hierbij aan Brazilië, Maleisië en Turkije. Ze worden zowel in dollars als in lokale valuta uitgegeven. Inmiddels valt bijna een kwart van alle obligaties onder EMD.

Inflatieobligaties

Inflatieobligaties (in het Engels bekend als inflation linked bonds) zijn obligaties waarbij de hoofdsom oprent met de inflatie. Deze obligaties hebben meestal een 2% lagere coupon. Stel dat de hoofdsom aanvankelijk 1000 euro is met een looptijd van 20 jaar. Is er dan 2% inflatie, dan krijg je als belegger bij aflossing uiteindelijk ongeveer 1500 euro uitbetaald. De coupon wordt over de opgerende hoofdsom betaald.

Niet ieder land heeft inflatieobligaties, omdat een zekere omvang van de economie vereist is. Nederland geeft ze niet uit. Vooral in de VS is de markt voor Treasury Inflation-Protected Securities (TIPS) groot. In Europa zijn Frankrijk, Duitsland en Italië grote uitgevers. Deze obligaties zijn of gekoppeld aan de nationale prijsindex, of aan een overkoepelende index voor de eurozone.

Groenobligaties

Een relatief nieuwe ontwikkeling is de uitgifte van groenobligaties (green bonds) door bedrijven én regeringen. Hiermee worden specifieke duurzame en klimaatvriendelijke projecten gefinancierd, bijvoorbeeld gericht op de energietransitie. Beleggers zijn zeker dat ze hiermee bijdragen aan de klimaatdoelen en de vermindering van CO2-uitstoot. Deze beleggingscategorie groeit snel. Kanttekening is dat er (nog) geen wettelijke standaarden zijn voor deze obligaties, hoewel er een European Green Bond Standard in ontwikkeling is bij de EU.

Staatsobligaties worden door beleggers gewaardeerd omdat ze altijd verhandelbaar zijn. Ze vormen dan ook een vast onderdeel van de meeste portefeuilles en worden gezien als veilige haven. Maar dat betekent niet dat deze beleggingscategorie zonder risico is. We onderscheiden het kredietrisico (wordt er terugbetaald?), een renterisico, het inflatierisico en het valutarisico.

Het renterisico werd in 2022 weer duidelijker zichtbaar. De afgelopen jaren was er sprake van een negatieve rente. Nu de rentes weer stijgen heeft dat effect op de koersen van bestaande obligaties. Dat werkt zo: een obligatie heeft een vastgestelde coupon als rentevergoeding. Als de marktrente tijdens de looptijd stijgt, past de koers van de obligatie zich aan, zodat het rendement over de looptijd overeenkomt met de nieuwe rente. Het gevolg is een koersdaling. Waar obligaties eerst allemaal boven pariteit noteerden (hoger dan de nominale waarde), staan ze lager dan 100%. Hoe langer de looptijd, hoe gevoeliger een obligatie is voor de renteontwikkeling.

Bij het kopen van staatsleningen is het ook belangrijk om te kijken naar het valutarisico. Die bewegingen kunnen een groot deel van het rendement ‘opeten’. Institutionele beleggers dekken dat risico af met een zogeheten hedge. Particuliere beleggers hebben die mogelijkheid niet en kunnen om die reden beter in obligatiefondsen beleggen.

Hoe stabieler een land of regering, hoe ‘veiliger’ de lening die wordt uitgegeven en hoe hoger de kwaliteit. Bij obligaties wordt gewerkt met een ratingsysteem, dat aangeeft welke status een land heeft. Die status wordt bepaald door een kredietbeoordelaar zoals bijvoorbeeld de Amerikaanse bureaus Fitch, Moody’s en Standard & Poor’s. Zij gebruiken scenario's en risicomodellen om een inschatting te maken van de kans dat een land eventueel de schulden niet meer kan terugbetalen. De indeling varieert van AAA (triple A) tot D. De hoogste ranking wordt investment grade genoemd, de laagste noemen we junk bond.

Als een land een hoge rating heeft, is dat aantrekkelijk voor beleggers, omdat ze dan zeker zijn van rente en terugbetaling. Voorbeelden van landen met een AAA-status in de eurozone zijn Nederland, Duitsland en Luxemburg. Daarna komen Frankrijk en Oostenrijk en zo gaat de schaal verder, met Ierland en tenslotte onderaan landen als Spanje en Italië.

Als belegger krijg je bij staatsobligaties een vergoeding: de couponrente. Daarnaast kan er koersrendement ontstaan. Het koersrendement is afhankelijk van hoe de rente zich ontwikkelt: gaat die omhoog, dan dalen de obligatiekoersen en omgekeerd. Is de actuele rente hoger dan de rente op de obligatie? Dan zeggen we dat de koers onder de nominale waarde ligt, ofwel onder pariteit (pari). De koers is boven nominaal als de actuele rente lager is.

Obligaties met een lange looptijd zijn gevoeliger voor veranderingen in de rente dan kortlopende obligaties. Een andere veelgebruikte term is duration. Hiermee wordt de (naar kasstromen gewogen) gemiddelde looptijd van een obligatie bedoeld. Duration wordt gemeten in jaren en is de maatstaf voor hoe een renteverandering de koers van een obligatie of portefeuille van obligaties beïnvloedt.

Goed om te weten. Aan beleggen zijn risico’s verbonden. De waarde van je belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Je kunt (een deel van) je inleg verliezen.