Recordjaar? Zo voelt dat niet in de horeca- en recreatiesector

In 2023 beleefde de horeca haar eerste ‘normale' jaar nadat de drie voorgaande jaren werden gedomineerd door ingrijpende covid-maatregelen die de sector lamlegden. In 2023 herstelden de omzetten en volumes zich tot boven de niveaus van vóór covid, en gasten wisten de horecasector weer goed te vinden. Ondanks de verbeterde volumes en omzetten kijken velen in de sector toch met gemengde gevoelens op 2023 terug. Hoewel het misschien een goed jaar was voor de omzet, namen de kosten sterk toe. Met name de inkoop-, personeels-, huisvestings- en exploitatiekosten. Dit leidde, ondanks de hogere omzetten, tot een kleinere marge voor horecabedrijven.

Voor 2024 verwachten we een vergelijkbaar beeld. Enerzijds lijkt de consument door een stijging van de koopkracht bereid de horeca te blijven bezoeken. Anderzijds stijgen ook dit jaar de kosten, onder andere vanwege de nieuwe afgesloten horeca cao. Door gestegen afzetprijzen en volumes verwachten we wel dat de marges in 2024 minder onder druk zullen staan dan in 2023. Toch is de verwachting dat 2024 een jaar van ‘doormodderen’ wordt voor de sector. De grootste uitdaging voor veel bedrijven ligt niet zozeer bij het maken van omzet, maar vooral in het beperken van de kosten.

Met het verdere herstel van het toerisme zijn we vooral positief over hotels en vakantieparken, die dit jaar weer meer gasten kunnen verwachten. Ook cateringbedrijven zien een stijging in omzet door hogere prijzen en een toename van evenementen. Cafés lijden het meest onder de nasleep van de hoge inflatie. We verwachten dat de omzet tussen de 1% en 4% stijgt.

Het aantal faillissementen in de horecasector stijgt, wat begrijpelijk is gezien het lage aantal faillissementen in 2021 en 2022. In 2023 zien we dat de markt normaliseert en faillissementen weer op het niveau liggen van voor covid. De gevreesde golf van faillissementen is in 2023 uitgebleven. Wel zien we dat ondernemers steeds meer worstelen met lagere marges en ervoor kiezen om hun bedrijf te sluiten. Het aantal horecabedrijven neemt voor het eerst sinds lange tijd af. Er verdwenen de laatste jaren al steeds meer cafés, maar nu zien we dat ook bij restaurants in Nederland. De verwachting is dat dit doorzet.

Het aantal faillissementen ligt nog steeds relatief laag. Ondanks de stijging van het aantal faillissementen ligt het aantal nu ‘pas’ op het niveau van 2019. Dit is in vergelijking met de crisisjaren 2011-2013 zeer beperkt. Het aantal faillissementen lag toen aanzienlijk hoger. Daarnaast zijn er sinds 2011 fors meer ondernemingen in de horecasector bijgekomen.

Als we het aantal faillissementen afzetten tegen het aantal bedrijven in de sector, kunnen we zelfs stellen dat het aantal faillissementen momenteel laag is. De verwachting is wel dat het aantal komend jaar toeneemt als gevolg van lagere marges en nog terug te betalen belastingschulden.

In 2023 hadden Nederlandse logiesaccommodaties een recordaantal gasten en overnachtingen. Het eerste volledige jaar na covid mag terecht een succesvol jaar worden genoemd voor de Nederlandse hotels, vakantieparken, campings en groepsaccommodaties. De groei was gelijk verdeeld over heel Nederland. De provincies Friesland en Groningen registreerden minder overnachtingen, terwijl Noord-Holland en Zuid-Holland juist ruim 10% meer overnachtingen te verwerken kregen. Het feit dat juist Noord-Holland en Zuid-Holland de meeste groei doormaakten ten opzichte van 2022, is logisch vanwege het wegblijven van buitenlandse en zakelijke gasten door covid, vooral in de grote steden.

Het aantal overnachtingen in de hotellerie steeg ten opzichte van 2022 het meest, met ruim 7,5 miljoen extra overnachtingen. Dit komt neer op een groei van 13,6%. Ook op campings steeg het aantal overnachtingen met 7,2%. Vakantieparken bleven deels achter met een groei van 1,5%.

Als we naar de totalen kijken, zien we dat de meeste overnachtingen in Nederland in een hotel worden geregistreerd, namelijk ruim 44%. Ongeveer 33% van de overnachtingen vindt plaats op een vakantiepark, 20% op een camping en het overige deel in een groepsaccommodatie of elders.

De verblijfsduur van de gast bleef in 2023 nagenoeg hetzelfde. In 2022 verbleef een gast gemiddeld 2,88 nachten, terwijl dit in 2023 2,87 nachten was. In Nederland zijn er wel grote verschillen te zien in de verblijfsduur. Zo verblijft een gast in de provincie Utrecht gemiddeld 2,1 nacht, terwijl in Zeeland juist langer verbleven wordt, met gemiddeld 4,4 nachten.

Het aantal overnachtingen steeg in elk kwartaal van 2023 vergeleken met 2022. Toch is er een groot verschil op te merken. In het eerste kwartaal was de toename van het aantal overnachtingen het grootst. Het aantal overnachtingen in het eerste kwartaal van 2023 nam met ruim 6 miljoen toe ten opzichte van dezelfde periode 2022. Dit is een logisch gevolg van de nog geldende covid-maatregelen in het eerste kwartaal van 2022. De groei in het derde en vierde kwartaal was beperkt, met respectievelijk 588 duizend en 47 duizend overnachtingen.

De groei van het aantal overnachtingen komt voornamelijk door een toename van buitenlandse gasten in Nederland. Alleen in het eerste kwartaal waren er meer overnachtingen door Nederlandsers. In de andere kwartalen was dit minder dan in 2022. Daarentegen steeg het aantal overnachtingen door de buitenlandse gasten fors vergeleken met 2022, met een groei van ruim 11 miljoen overnachtingen.

Een logisch gevolg van deze ontwikkeling is dat het aandeel van overnachtingen door buitenlandse gasten weer toeneemt, nadat dit tijdens covid dit juist andersom het geval was. Hiermee wordt een jarenlange trend hervat. Het aandeel van overnachtingen door buitenlandse gasten is met 41,6% nagenoeg gelijk aan het beeld van 2019. Wij verwachten dat deze trend de komende jaren verder zal toenemen, waardoor het belang van buitenlandse gasten weer stijgt.

2023 was opnieuw een pittig jaar voor de horecasector. En ook in 2024 zal het voor velen nog even ‘doormodderen’ zijn. Maar ook al zijn de uitdagingen zijn de wereld nog niet uit: geluiden over de verlichte druk op marges en het groeiend aantal overnachtingen stemmen positief.