Optimisme onder jonge apothekers over beroep en ondernemerschap

De toekomst van de zorg draait om de vraag hoe we mensen en gemeenschappen gezond kunnen houden, zodat zij zo lang mogelijk zelf de regie over hun leven hebben. Belangrijk is om niet te beginnen bij het zorgaanbod, maar bij de burgers zelf. Dit leidt tot het inzicht dat een geschikte woning, een sociaal netwerk, betekenisvolle dagbesteding, beweging, gezonde voeding en het vermijden van verslavingen en schulden net zo belangrijk zijn als professionele zorg.

Om de zorg toekomstbestendig te maken, moeten we ons meer richten op onze leefomgeving. Dit betekent meer aandacht voor de principes van de ‘blue zones’, die perfect passen bij het leven in een community. Volgens de benadering van de Rabobank vormen burgers en de gemeenschap hét uitgangspunt voor een vitale samenleving in 2040. We werken met het concept van brede welvaart, waarbij alle betrokken partijen, zoals de publieke sector, zorgsector, bedrijfsleven en overheid, intensiever gaan samenwerken. Dit geldt bijvoorbeeld voor het realiseren van geschikte woonoplossingen voor ouderen en jongeren, met veel aandacht voor sociale cohesie en gezond gedrag. Ook het toegankelijker en betaalbaar maken van gezond voedsel en het makkelijker maken van werkprocessen door technologie zijn belangrijk. Daarnaast moeten we creatief zijn in het betrekken van mensen bij de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld door flexibele arbeidsvoorwaarden die aansluiten bij verschillende leeftijdsfasen.

Apothekers zijn onmisbaar voor het verstrekken van medicatie aan 13 miljoen Nederlanders. Apothekers richten zich op een optimale farmacotherapeutische behandeling en begeleiding die passen bij de kenmerken en behoeften van patiënten en leiden tot een verbetering van de individuele of collectieve gezondheid. Maar hoe wordt deze medicatie gedistribueerd? Naast traditionele apotheken zijn er ook andere vormen zoals gezondheidshuizen, 24-uurs kluizen in supermarkten of medicatie thuis laten bezorgen door een fietskoerier. 70% van de jonge apothekers werkt tegenwoordig in een gezondheidscentrum. Dit sluit aan bij het onderzoeksrapport ‘Organisatievormen in de Nederlandse huisartsenzorg: van solopraktijk naar keten’ van het NIVEL uit december 2023, waaruit blijkt dat ongeveer 75% van de apothekers in een gezondheidscentrum werkt of in een AHOED (Apotheek en Huisarts Onder Eén Dak). Rabobank verwacht dat de samenwerking binnen de eerstelijnszorg zal toenemen, aangevuld met aanbieders uit de tweedelijnszorg en het sociaal domein. Dit sluit ook aan bij de wens van het merendeel van de jonge apothekers (88%) om, in het kader van samenwerking binnen de eerstelijnszorg, in een gezondheidscentrum te werken.

Bijna alle jonge apothekers in openbare apotheken maken gebruik van een 24-uurs kluis en bieden de mogelijkheid om online medicijnen te bestellen. Daarnaast is bij 63% van deze apotheken een chatfunctie op de website aanwezig en heeft 54% een e-consult ingevoerd. Innovaties zoals de Service Apothekers app, papierloos werken, digitale recepten en zelfs een e-mail via ChatGPT uitschrijven worden toegepast.

Er is veel positieve aandacht voor het vak. Zo blijkt uit het aantal afgestudeerde apothekers dat in het studiejaar 2023 een piek had met 271 afgestudeerden, het hoogste aantal in jaren. Opvallend is wel dat het aantal eerstejaarsstudenten aan de drie (bio-)farmaceutische opleidingen in Groningen, Utrecht en Leiden in september 2023 met 89 studenten afnam tot 624. Uit een enquête onder leden van de VJA blijkt dat 68% van de respondenten het ondernemerschap als een mogelijke vervolgstap in hun carrière ziet: 39% wil deze stap daadwerkelijk zetten, terwijl 29% het overweegt.

De vraag rijst hoeveel ondernemers er in de komende jaren nodig zullen zijn in de farmacie, temeer omdat het aantal apotheken de laatste jaren is afgenomen tot 1950. Rabobank verwacht dat dit aantal door schaalvergroting en digitalisering verder zal dalen tot 1900 in 2030. Van de jonge apothekers ziet 32% af van het ondernemerschap, om diverse redenen zoals een betere balans tussen werk en privéleven, zware financieringsvoorwaarden, een voorkeur voor loondienst of het niet vinden van een geschikte apotheek.

Andere genoemde redenen om niet voor het ondernemerschap te kiezen, zijn onder meer werken in een ziekenhuis, de wens om zorg te verlenen zonder de lasten van ondernemerschap, onrealistische goodwillbedragen die niet langer houdbaar zijn, en een te groot risico. Jonge apothekers die in loondienst willen blijven, geven de voorkeur aan werken bij een zelfstandige apotheker of bij een keten zoals Service Apotheek.

Uit de enquête blijkt dat de drie belangrijkste vormen voor overnamefinancering van een apotheek zijn, in volgorde van belangrijkheid: bankfinanciering, een achtergestelde lening van de verkoper en eigen geld. Dit beeld sluit aan bij de huidige praktijk volgens Rabobank. Andere vormen van ondersteuning bij de financiering van een apotheek, zoals het Nederlands Farmaceutisch Apothekersfonds (NFA) en de Stichting Nederlands Apothekersfonds (VNA), zijn ook bekend. Dit geldt ook voor de matchmaking van Het Apotheekloket. Een minderheid van de jonge apothekers geeft aan gebruik te willen maken van één of meerdere van deze drie initiatieven.

Bij financiering vanuit het NFA of VNA verwerft de jonge apotheker pas op een later moment het eigendom van de apotheek. Bij het NFA verwerft de apotheker direct een aandeel en na vijf tot zeven jaar meestal het volledige aandeel. Het NFA, gestart in 2017, geeft de jonge apotheker volledige operationele verantwoordelijkheid over de apotheek. Daarnaast biedt het NFA ondersteuning met een netwerk van coaches op het gebied van ondernemerschap en het verbeteren van kwaliteit en efficiëntie.

Bij de VNA verloopt de overname in vier fasen: loondienst met een opleidingstraject, basissalaris aangevuld met winstdeling, vennoot en ondernemer in samenwerking met de VNA, en tot slot volledig eigenaar van je eigen apotheek. De loondienstperiode van vijf jaar wordt gevolgd door een vennootschappelijke periode van zestien jaar. Tijdens deze samenwerking is er geen financieringsrisico voor de apotheker. VNA biedt ondersteuning op basis van meer dan 75 jaar expertise in de farmacie. Daarna wordt de apotheek eigendom van de apotheker.

Het Apotheekloket brengt overnamekandidaten en verkopers van apotheken met elkaar in contact. Ze bieden zowel de koper als de verkoper advies en ondersteuning voor, tijdens en na de overname. Dit is een gratis service gericht op de toekomstbestendigheid van de zelfstandige openbare farmacie. Rabobank werkt samen met het NFA en Het Apotheekloket.

Uit een onderzoek van CFP en Rabobank onder 1473 apothekers, waarvan de panden in het kadaster geregistreerd staan als bijeenkomst-, industrieel, zorg-, kantoor- of winkelgebouw, blijkt dat 51% een geregistreerd energielabel heeft. De overige apothekers hebben een geschat energielabel. Daarnaast blijkt dat 48% van de apothekers hun pand al heeft voorbereid op toekomstige regelgeving met minimaal een A tot A++++ energielabel. Rabobank streeft ernaar om tegen 2030 een energielabel A voor al het (te financieren) vastgoed van haar klanten te hebben, als onderdeel van de versnelling naar klimaatneutraal Europa in 2050.

Ondernemers met een energielabel van B tot D, wat neerkomt op 26%, voldoen aan de huidige duurzaamheidswetgeving en kunnen op basis hiervan bankfinanciering aanvragen. De groep apothekers met panden in de categorieën E, F en G, ook een groep van 26%, staat voor de uitdaging om aan de toekomstige wettelijke eisen te voldoen. Het hebben van een investeringsplan voor verduurzaming maakt bankfinanciering bespreekbaar.

Om de effectiviteit en resultaten van duurzaamheidsmaatregelen in de praktijk te meten, kunnen ondernemers de Milieubarometer gebruiken. Dit online-instrument, dat de milieuprestaties en CO2-uitstoot meet, wordt door 22 gemeentes in Nederland gratis of met korting aangeboden. Grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht zijn hierbij betrokken en de provincie Groningen biedt tot 31 januari 2025 een gratis startabonnement. Meer informatie hierover is te vinden op milieubarometer.nl. Daarnaast kunnen praktijken de tool op raboduurzaamvastgoed.nl gebruiken om inzicht te krijgen in het mogelijke huidige energielabel op basis van openbare bronnen en om een indicatie van de benodigde investeringen voor het verduurzamen van hun vastgoed te krijgen.

De nieuwe generatie apothekers is klaar voor de toekomst. Het merendeel is geïnteresseerd in ondernemerschap en is goed op de hoogte van de verschillende financieringsvormen. Samenwerking binnen de eerstelijnszorg zien zij als vanzelfsprekend, bij voorkeur in een gezondheidscentrum. Digitalisering is al onderdeel van hun bedrijfsvoering. Bovendien zijn de panden van de apothekers al voor bijna de helft klaar voor de toekomst met minimaal een energielabel A. Kortom, de meerderheid van de jonge apothekers ziet zichzelf in 2040 nog als apotheker werken of overweegt dit.