Tuinbouw in zwaar weer door coronacrisis

Aan het begin van het tweede kwartaal is de Rabo Tuinbouwbarometer gedaald naar een schamele 4,6. Een kwartaal eerder was de score nog 7,0, zie Figuur 1. Voor de individuele handels- en productiebedrijven in de sierteelt zijn de omzetverliezen sterk afhankelijk van de landen waar ze producten leveren, het afzetkanaal (bloemisten, supermarkten, online, tuincentra, institutionele markt) en de afzetpiek van het specifieke product gedurende het jaar. De bedrijven die veel aan grootschalige supermarktketens leveren, worden het minst getroffen.

Voor bloemisten en tuincentra in Nederland lopen de omzetresultaten sterk uiteen. In de eerste vier weken na de lockdown lagen de verkopen in de tuinbranche gemiddeld zo’n 20 procent lager dan vorig jaar, maar halverwege april is er gelukkig weer sprake van een stijging.

Voor de voedingstuinbouw waren de eerste gevolgen van de lockdown meestal te overzien. Daar zagen we zowel omzetdalingen als -stijgingen. Bij bedrijven die verse kruiden, bepaalde typen sla of exotische paddenstoelen leveren aan het foodservicekanaal zijn zeer forse omzetverliezen geconstateerd, omdat leveringen aan restaurants of catering stilvielen. De omzet van sperziebonen, ui, paprika, wortel en sinaasappel nam daarentegen toe. Ondernemers in de versketen voelen de onzekerheid of er wel voldoende arbeid beschikbaar is en er leeft de vraag of de export naar buitenlandse horeca binnenkort weer kan worden opgestart.

De bloemverkopen in de supermarkt bereiken inmiddels hun normale niveau. In België, Duitsland, Tsjechië, Zwitserland en Frankrijk zijn tuincentra inmiddels weer open. Vliegverkeer is nog steeds lastig maar wegtransport heeft zich aangepast aan de nieuwe regels. De levering van stekmateriaal voor productiebedrijven geeft nog wel problemen.

De bestedingen aan bloemen en planten zijn hoog, mensen maken het graag thuis gezellig. Deze groeiende vraag naar bloemen, planten en tuinproducten zorgt voor een voorzichtig herstel van de prijs. In de Nederlandse sierteelt ligt de omzet nu een kwart lager dan in de vergelijkbare periode vorig jaar. De steunmaatregelen van de overheid lijken de sierteelt in staat te stellen haar internationale positie te behouden.

Tuinbouwbedrijven laten zien hoe ondernemend ze zijn. Het tekort aan medewerkers bij groentebedrijven wordt opgelost door medewerkers uit de sierteelt in te zetten, of scholieren. In het algemeen kunnen in Nederland alle producten geoogst worden. Ook handelsbedrijven passen hun logistiek aan. Grote zorgen blijven er voor de AGF-handel die specifiek gericht is op de foodservice. Het vinden van nieuwe afzet zonder dat de brutomarge geheel verloren gaat, zoals bezorgservices, vergt veel inspanning.

Zodra overheden beslissen om lockdown maatregelen op te heffen, kan de vraag uit horeca en foodservice naar meer bijzondere groenten en fruit en sierteeltproducten zich weer herstellen. De vraag is wie dan de beste kaarten heeft om de marktvraag in te vullen.

De economische schade in de Afrikaanse bloementeelt is groter dan in Nederland, met bedrijfssluitingen tot gevolg. Dit lijkt mogelijk de Nederlandse sector ten goede te komen, maar de buitenlandse productie is ook nodig voor de diversiteit van het sortiment. Veel bedrijven in de sierteeltketen worden door de Coronacrisis uitgedaagd om na te denken over hun toekomst en strategie op de lange termijn. De individuele bedrijfscontinuïteit bij sierteeltbedrijven komt duidelijker in beeld. Is een verandering van de bedrijfsvoering nodig? Moet een ondernemer zijn of haar verkoopstrategie aanpassen? Ondernemers gaan hun lange termijnstrategie (her-)overwegen.

Afgelopen jaren verdween er één bloemist per week uit de Nederlandse winkelstraten. Deze trend wordt zeker niet gestopt, ook omdat consumenten tijdens de lockdown online-aankopen zijn gaan leren en waarderen. Bloemisten en tuincentra doen er goed aan dit in hun strategie mee te nemen.

De effecten voor de voedingstuinbouw lijken minder groot. De bedrijven die gespecialiseerd zijn in belevering van de foodservice kunnen hun producten weer via de normale kanalen gaan verkopen en hun omzet stijgt (langzaam). Nog zeker niet op het oude niveau trouwens. Strategisch overwegen grotere bedrijven om dichter bij de markt te produceren, met meer leveranciers te gaan werken en/of hun productfolio en afzetkanalen uit te breiden.

Voor 2020 voorspellen we een wereldwijde economische krimp van 2,6 procent, voor Nederland in het algemeen een economische krimp van 5 procent. Hogere werkloosheid en bedrijfssluitingen zijn eind 2020 en begin 2021 een feit. De vraag naar bloemen en planten hangt samen met het besteedbare inkomen. Bij een flinke daling is een daling van de sierteeltconsumptie te verwachten. Sommigen kópen niet meer, wie nog wel koopt, koopt een goedkoper boeket of plant. We verwachten dat de marktvraag naar bloemen en planten zich in 2021 niet volledig zal herstellen.

Tijdens de komende periode kunnen groentetelers overwegen hun teeltplan te veranderen. Doordat de vraag uit de foodservice vervangen is door vraag uit supermarkten kun je als ondernemer overwegen de rassenkeuze daarop aan te passen. In de (hard-)fruitteelt is dat vanwege de lange teeltduur niet mogelijk. Naar verwachting duurt het minstens twee jaar voordat de markteffecten van deze crisis voor groente en fruit zijn wegge-ebt. Deze crisis, waarin veel ondernemers kampen met onzekerheid over arbeid, kan ook aanleiding zijn om meer strategische oplossingen te zoeken voor de toekomstige invulling van de arbeidsbehoefte.

De Rabobank is op de hoogte van de laatste trends en ontwikkelingen binnen de tuinbouw? Benieuwd welke kansen er liggen voor jouw bedrijf? Neem gerust vrijblijvend contact op.