Update
Krimp bouwproductie ondanks grote bouwopgave
In tegenstelling tot andere sectoren heeft de bouwsector relatief weinig last van corona. De krimp van de bouwproductie was in 2020 met -0,4% verwaarloosbaar. In 2021 verwacht Rabobank met -4% een sterkere terugval in de bouwproductie. Niet corona maar stikstof geldt als beperkende factor, omdat hierdoor eerder minder vergunningen verleend zijn. Maar stikstof zorgt nog steeds voor problemen: opdrachten voor nieuwe grote infraprojecten worden uitgesteld, waardoor de concurrentie op kleinere projecten toeneemt.
Het figuur toont de verwachte omzetontwikkeling van (sub)sectoren ten opzichte van een jaar eerder (j-o-j).
Bron: CBS, RaboResearch en op basis van inzichten sectorspecialisten Rabobank.
Stikstof laat bouwproductie in 2021 krimpen, maar deze veert in 2022 weer op
De bouwproductie viel in 2020 0,4% lager uit dan in 2019. De impact van corona was beperkt, doordat tijdens de lockdown op de bouwplaatsen doorgewerkt werd. In 2021 verwacht Rabobank met -4% echter een sterkere terugval van de bouwproductie. De sector zal merken dat bedrijven minder investeren in huisvesting. Maar stikstof is de grootste beperkende factor. Dit zorgde er eerder al voor dat er minder vergunningen werden afgegeven. Eind 2019 lag het aantal afgegeven woningbouwvergunningen met 58.000 stuks zelfs 17% lager dan in 2018. Omdat een daling in de vergunningverlening pas na 1,5 tot 2 jaar zichtbaar wordt in de bouwproductie, zal het aantal opgeleverde woningen in 2021 dalen.
“Kleine aannemers en afwerkingsbedrijven profiteren ervan dat we meer (laten) verbouwen in onze woning.”
De vergunningverlening loopt inmiddels weer op, waarmee ook de woningbouwproductie in 2022 zal groeien. De bouwsector staat dan ook voor grote opgaves de komende jaren. Naast het verduurzamen van bestaand vastgoed en het inhalen van achterstallig onderhoud aan infrastructurele werken, is het belangrijkste probleem het fors opgelopen woningtekort. In veel verkiezingsprogramma’s wordt het verhogen van de nieuwbouwproductie benoemd. Dit in de praktijk brengen blijkt lastiger. Bouwers hebben te maken met veel beperkende factoren zoals onvoldoende bouwlocaties en hoge grondprijzen. Daarom hebben 34 brancheorganisaties (waaronder diverse partijen uit de bouwsector) de Actieagenda Wonen opgesteld. Wanneer het volgende kabinet de juiste randvoorwaarden schept kunnen dankzij dit actieplan de komende tien jaar 1 miljoen woningen gebouwd worden.
Lees in onze meest recente VastgoedUpdate meer over de woningmarkt als verkiezingsthema en de Actieagenda Wonen
Afwerkingsbedrijven druk dankzij verbouwingswensen consument
Kleine aannemers en afwerkingsbedrijven, zoals timmermannen en stukadoors, die met name actief zijn in de woningverbouw hebben een bijzonder goed jaar achter de rug: hun omzet groeide in 2020 met 6,6% sneller dan in 2019. Zij profiteren ervan dat we meer (laten) verbouwen in onze woning, bijvoorbeeld bij een verhuizing of omdat we ruimte te kort komen bij het thuiswerken. Voorlopig hebben zij ook nog voldoende werk. Velen hebben na de zomervakantie pas weer ruimte voor nieuwe opdrachten. Daarmee lijkt 2021 voor deze groep wederom een goed jaar te worden.
Figuur 1: Omzetontwikkeling per branche in 2020 t.o.v. 2019
Na bijna twee jaar nog steeds geen oplossing voor stikstofprobleem infraprojecten
De buizen- en kabelleggers waren in 2020 de snelst groeiende branche in de bouwsector met een omzetgroei van 13,6%. Ondergrondse infrabedrijven presteerden daarmee stukken beter dan infrabedrijven die actief zijn in de bouw van (spoor)wegen en tunnels. De orderportefeuilles van met name wegenbouwers liepen door de stikstofproblematiek sterk terug in 2019. De weer opgelopen orderportefeuilles verhullen dat er, bijna twee jaar later, nog steeds geen duidelijke oplossing is voor de stikstofuitstoot in de gebruiksfase van infraprojecten. De vergunningverlening voor woningbouw is weer op gang gekomen dankzij maatregelen van de overheid. Nieuwe wetgeving zal dit verder vergemakkelijken. Maar de vergunningverlening voor de aanleg en uitbreiding van (nieuwe) wegen blijft lastig. De uitspraak in januari van de Raad van State over het tracébesluit om de A15 en A12 te verbinden, benadrukt dit nog maar eens.
Door deze nieuwe tegenslag is de infrasector niet positief over de toekomst. Er zullen minder grote infraprojecten op de markt komen en bij gemeenten staan investeringen in infrastructuur onder druk door de lagere inkomsten. Door het tekort aan grote opdrachten verleggen de grote infrabouwers hun aandacht naar kleinere projecten van gemeentes, provincies en waterschappen. De kleine infrabouwers hebben last van deze toegenomen concurrentie. Waar voorheen zo’n vijf partijen geïnteresseerd waren, schrijven nu soms meer dan tien partijen zich in op een opdracht. Projecten worden soms met erg lage marges binnen gehaald, om maar te zorgen dat de orderportefeuille gevuld blijft en werknemers aan het werk blijven.
Vervroegen onderhoud ter compensatie wegvallen grote projecten
Een structurele oplossing voor de stikstofproblemen in de infrasector laat door de verkiezingen nog maanden op zich wachten. De infrasector richt zich daarom opnieuw tot de overheid om onderhoudswerk naar voren te halen. Onderhoudswerkzaamheden kunnen wel doorgaan, omdat dit minder impact heeft op de stikstofuitstoot. Bouwend Nederland en Techniek Nederland willen de sector met onderhoudswerk aan het werk houden, totdat de oplossing voor grote (nieuwbouw) infraprojecten gevonden is. Dit zou de krimp van de infrasector dit jaar kunnen beperken.
Meer lezen over de gevolgen van corona?
RaboResearch publiceert elk kwartaal de sectorprognoses in toegevoegde waarde. Dat is de omzet minus de waarde van alle halffabricaten en diensten die bij de productie zijn verwerkt. In de nieuwste publicatie is het moeizame herstel van veel sectoren terug te zien.