Transitie naar duurzame economie gaat niet vanzelf

In de transitie naar een nieuwe economie staat een gezond evenwicht tussen economie, milieu en samenleving centraal. Het gaat met andere woorden om brede welvaart. Niet alleen in het hier en nu, maar ook voor volgende generaties en andere landen. We onderzochten daarom hoe bedrijven kunnen meehelpen aan deze brede welvaart door over te schakelen op een nieuwe economie.

Met zo’n 75 bedrijven die voorop lopen in duurzaamheid hebben we gekeken naar wat bedrijven kunnen doen om mee te helpen aan de benodigde versnelling. Bijzonder genoeg denken deze ondernemers zelf dat maar 60 procent van alle bedrijven meekan in deze verandering. Met andere woorden: voor twee van de vijf bedrijven wordt het zonder aanpassing moeilijk om in de toekomst te blijven bestaan. Het Nederlandse bedrijfsleven staat dus voor een grote uitdaging. Dat roept de vraag op hoe ervoor gezorgd kan worden dat alle bedrijven meekomen in de overgang. Maar tegelijkertijd ook de vraag hoe die overgang versneld kan worden.

Bedrijven moeten zelf het leiderschap en ondernemerschap laten zien waarmee de overgang naar een nieuwe economie versneld kan worden. Leiderschap gaat in deze context over het aanmoedigen van anderen om afgesproken doelen te halen. Ondernemerschap gaat over het herkennen en benutten van kansen voor nieuwe producten en diensten voor de klant. Een goed voorbereide organisatie die makkelijk kan inspelen op wat er speelt, kan ook goed reageren op veranderende situaties in de markt. Een bedrijf heeft dan bijvoorbeeld sneller inzicht in mogelijkheden om energieverbruik te verminderen. Een belangrijke les voor bedrijven is verder dat medewerkers de sleutel tot succes zijn. Bedrijven moeten er zijn voor hun werknemers en weten hoe het met hen gaat. Ook is het belangrijk om te investeren in hun kennis en kunde, en om als bedrijf aantrekkelijk te zijn voor nieuwe werknemers. Ook kan het personeelsbeleid veel beter ingezet worden. Bijvoorbeeld door in het sollicitatieproces minder te kijken naar diploma’s en meer naar het enthousiasme van sollicitanten.

Een betrouwbare overheid die een duidelijke richting bepaalt, is nodig om onzekerheid weg te nemen over de wettelijke kaders waarbinnen ondernemers mogen werken. Zo’n overheid vindt duurzame oplossingen voor iedereen ook belangrijker dan de laagste prijs. Daarnaast is ook internationaal een gelijk speelveld nodig, in combinatie met kosten voor negatieve maatschappelijke effecten van productie, zoals CO-uitstoot, en structurele handhaving van een duidelijke uitlevering van certificaties. Tot slot kan de versnelling van de transitie naar een nieuwe economie alleen gebeuren als alle partijen in de keten hun rol pakken. Het gaat dan niet alleen om de waardeketen, maar om hele regionale ecosystemen die verantwoordelijkheid nemen, omdatbedrijfsoverstijgende opgaven samen moeten worden opgepakt.

Alle lessen uit ons onderzoek hebben met elkaar te maken, en moeten dus ook in relatie tot elkaar opgepakt worden om de overgang naar een nieuwe economie echt te versnellen. Leiderschap werkt niet zonder brede inzet vanuit de keten. En ondernemerschap kan alleen slagen als de overheid de beleidsonzekerheid verkleint. Ook betekent het hebben van georganiseerde processen dat medewerkers altijd betrokken zijn. Bedrijven kunnen daarnaast alleen goed reageren op veranderende markt als medewerkers de kennis en kunde hebben die in deze nieuwe wereld van hen worden gevraagd. En een goed georganiseerde leiding geeft weer ruimte aan ondernemerschap en leiderschap. Zonder te verdrinken in de dagelijkse bedrijfsvoering, maar gericht op de toekomst en altijd op zoek naar kansen voor verbetering.

Co-auteur: Martje Fraaijen, Programmamanager Circulair Ondernemen bij de Rabobank