Impactsurvey: dit bereikten sociaal ondernemers

Ieder mens verdient de kans op een zinvol bestaan voor zichzelf en zijn of haar omgeving. Dat is ons uitgangspunt bij alles wat we doen. Al sinds 1974 werkt Rabo Foundation aan blijvende positieve verandering op economisch, sociaal en ecologisch gebied. In Nederland én daarbuiten.

Impact maken en meten

Wélke veranderingen we precies willen behalen, beschrijven we in onze Theory of Change, ook wel onze verandertheorie. Daarin beschrijven we ook voor wie we ons inzetten en hoe we dat doen: met financiering van sociale ondernemingen, kennisoverdracht, samenwerking, innovatie of een combinatie van deze acties.

Voordat we ondernemers ondersteunen, brengen we in beeld welke impact we met elkaar willen maken. Dit doen we met onze Potential Impact Performance (PIP)-survey. Met deze enquête, die is gebaseerd op onze verandertheorie, onderzoeken we:

De PIP-survey vormt een eerste inzicht in de te verwachten impact, een nulmeting. Daarnaast maakt de survey het mogelijk om ondernemingen met elkaar te vergelijken.

Als de samenwerking gestart is, volgen we de voortgang en maken we de gerealiseerde impact inzichtelijk. Die impact beoordelen we met de Check on Impact Performance (CIP)-survey. Hiermee brengen we in kaart wat de belangrijkste veranderingen en uitdagingen zijn voor de onderneming en de mensen op wie zij zich richt. Ook geeft de survey inzicht in oplossingen en de mogelijke rol van Rabo Foundation als financier.

Hieronder vind je de resultaten, inzichten én inspirerende voorbeelden uit de CIP-survey 2022.

Alle sociaal ondernemers die we ondersteunen werken aan een inclusieve arbeidsmarkt. In Nederland staan nog altijd te veel mensen langs de zijlijn. Bijvoorbeeld omdat ze een beperking hebben of nog onvoldoende Nederlands spreken. Sociaal ondernemers bieden deze mensen (hieronder noemen we ze deelnemers) een kans om hun talent te ontdekken en een plek te vinden op de arbeidsmarkt.

Deelnemen aan de maatschappij

Om te kunnen meedoen op de arbeidsmarkt, heb je ervaring en vaardigheden nodig. Bij sociale ondernemingen werken deelnemers aan beide aspecten.

De CIP-survey laat zien dat sociaal ondernemers op meerdere gebieden belangrijke veranderingen op deelnemerniveau hebben waargenomen (zie grafiek).

Niet alleen het ontwikkelen van medewerkersvaardigheden (8%) en het opdoen van werkervaring (20%) zijn van belang, maar vooral ook de groei in zelfvertrouwen (25%) en – het vaakst genoemd – de kans om weer deel te nemen aan de maatschappij (34%).

Meedoen. Dat is een cruciaal onderdeel van de impact die de sociaal ondernemers maken. Een deelnemer van Trash’ure Taarten verwoordt dit treffend: ‘Weet je Jeanne – voordat ik jullie kende, wilde ik niet meer naar buiten, niemand zien, had ik geen reden om op te staan. Nu ben ik al voor de wekker gaat blij om op te staan en voel ik me gelukkig. Ik ben ontzettend dankbaar dat ik jullie heb ontmoet en weet dat ik veel geluk heb gehad.’

Verbetering op werk- én privégebied

In de CIP-survey vroegen we ondernemers of de positieve impact op deelnemers groter of kleiner was dan ze hadden verwacht, of voldeed aan hun verwachtingen. Van hen zegt:

Hierbij ging het om impact op zowel het gebied van arbeidsvaardigheden als persoonlijk vlak. ‘Dit bevestigt wat wij al eerder merkten’, zegt Nanouk Grootendorst, programmamanager bij Rabo Foundation. ‘We zien dat werk deelnemers meer biedt dan alleen een inkomen. Het biedt ze zelfvertrouwen, geeft betekenis aan hun leven en vergroot hun sociale contacten. Mensen die aan de slag gaan bij een sociale onderneming, bloeien op. Niet alleen doen ze weer mee aan de arbeidsmarkt, ook privé gaat het beter met ze.’

Positieve veranderingen

Niet alleen de deelnemers ontwikkelen zich. De sociale ondernemingen waar ze werken, groeiden ook – van pilot naar startup, en van startup naar scale-up. In hoeverre kwam de ontwikkeling overeen met hun verwachtingen?

De groei bracht nieuwe mogelijkheden en vroeg om aanpassingen in de onderneming. Van de sociaal ondernemers die meededen aan onze CIP-survey, meldde:

Van de sociale ondernemingen die wij ondersteunen, bevindt 63% zich in de startupfase. Een flink aantal groeit vervolgens hard, ondanks externe uitdagingen zoals de nasleep van de pandemie, de oorlog in Oekraïne en oplopende kosten voor energie en grondstoffen. Een stijgende vraag naar hun product of dienst zorgt toch voor meer omzet.

Groei vraagt om verandering

Met het succes komen ook uitdagingen, zeggen de meeste respondenten. De groei vraagt om verhoging van de productiecapaciteit en vergroting van de voorraad. De onderneming moet worden heringericht en vraagt om een sterker management – met bijvoorbeeld een operationeel directeur of iemand die grip houdt op de financiën. Ook zijn vaak nieuwe processen en IT-systemen nodig. Omdat de kosten bij opschaling voor de baten gaan, moet externe financiering worden aangetrokken.

Rabo Foundation ondersteunt ondernemers in deze fase niet alleen met financiering, maar ook door opleidingen aan te bieden. Denk aan de Leergang Sociaal Ondernemen aan de Universiteit Utrecht en de Dilemma Leergang van THRIVE Institute, waarin de uitdagingen van opschaling centraal staan.

Behoefte aan méér mensen …

Daar komt bij dat het op de krappe arbeidsmarkt lastig is om medewerkers te vinden, ook onder de mensen op wie sociaal ondernemers zich richten. Veel mensen die een uitkering hadden, hebben nu betaald werk. En bij degenen die geen baan hebben, spelen vaak schuld- en gezondheidsproblemen een rol – zaken die vragen om intensievere begeleiding en bijvoorbeeld extra jobcoaches. Ook kunnen niet alle deelnemers evenveel uren werken, wat invloed heeft op de productiecapaciteit.

Als een ondernemer voor de begeleiding van deze deelnemers geen aanvullende vergoedingen krijgt van de gemeente of het UWV, dan zorgt dit voor extra financiële uitdagingen. Een van de ondernemers zegt het zo: ’Wij ontvangen geen vergoedingen voor de trajecten met de doelgroep. Alles moet uit eigen omzet komen. Het is dus hard werken om het allemaal goed rond te krijgen.’

… en aan mensen met specialistische kennis

Naast de hoeveelheid opdrachten neemt ook de complexiteit ervan toe. Groeiende ondernemingen zoeken dus niet alleen méér mensen, maar ook mensen met meer ervaring of specialistische vaardigheden, bijvoorbeeld op het gebied van marketing en financiën en in de operatie. Vaak zijn dit dure medewerkers, terwijl ondernemingen zich in deze fase nog geen hoge salarissen kunnen veroorloven. Wel zien we dat steeds meer mensen een baan zoeken met maatschappelijke relevantie en om die reden juist voor een sociale onderneming kiezen.

Ondersteuning in groeifase

‘Sociaal ondernemers maken impact door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen, op te leiden of te laten re-integreren’, vertelt programmamanager Nanouk Grootendorst. ‘Maar niet alle lokale overheden en instanties vergoeden dit goede werk. Dit maakt vooral de opstartfase voor deze ondernemers uitdagend.’

‘Gelukkig gaan steeds meer ondernemers hierover in gesprek met bijvoorbeeld de gemeente, en krijgen zij alsnog een bijdrage. Het helpt ook dat steeds meer bedrijven ‘sociaal inkopen’ en met opdrachten aankloppen bij sociaal ondernemers. Simpelweg omdat die goede producten of diensten aanbieden, maar ook omdat ze daarnaast een positieve, maatschappelijke bijdrage leveren.’

Succesvol opschalen

De basis op orde, strakke processen, heldere procedures – dat zijn de voorwaarden voor succesvol opschaling. Externe begeleiding of samenwerking met andere sociaal ondernemers kan hierbij helpen. Rabo Foundation biedt deze begeleiding én brengt ondernemers met elkaar in contact, zodat ze van elkaar kunnen leren.

‘We hebben veel baat bij de connecties die Rabo Foundation voor ons maakt met andere sociaal ondernemers’, zegt een van de respondenten. ‘Ze hebben een heel relevant netwerk en je leert zo veel van elkaar. We maken nog steeds heel veel gebruik van deze connecties.’

Nog een reden waarom we graag verbinden: alle sociaal ondernemers die wij ondersteunen, streven naar een inclusieve arbeidsmarkt waarin iedereen naar vermogen meedoet. Om dit voor elkaar te krijgen, is systeemverandering nodig: sociale impact moet onderdeel worden van de reguliere economie. En een systeem verander je niet alleen. Samenwerking is cruciaal – om nieuwe allianties te smeden en elkaar vooruit te helpen.

‘De resultaten uit de CIP-survey geven ons niet alleen inzicht in de impact die gemaakt wordt’, zegt programmamanager Nynke Struik van Rabo Foundation. ‘Ze laten ook zien met welke uitdagingen sociaal ondernemers te maken hebben. Hier passen wij onze dienstverlening op aan. We bieden nu bijvoorbeeld coachingsmogelijkheden en organiseren workshops waar ondernemers van én met elkaar kunnen leren. Zo dragen we samen met hen bij aan de transitie naar een inclusieve samenleving.’