Tijdelijke woningbouw als oplossing voor woningtekort

Het huidige woningtekort is vooral nadelig voor mensen die nog geen eigen woning hebben of die op korte termijn hun huis moeten verlaten. Denk aan starters, studenten, arbeidsmigranten en statushouders, maar bijvoorbeeld ook aan mensen die vanwege een verbroken relatie of door een onveilige thuissituatie snel ergens anders moeten wonen. Vind maar eens iets, in een markt waarin het aanbod afneemt en de prijzen, zowel in koop als in huur, hard stijgen. En mocht je al in aanmerking komen voor een sociale huurwoning, dan is de wachttijd vele jaren (soms wel 16!).

Dit woningtekort leidt op veel plekken in Nederland tot ongewenste en soms zelfs schrijnende woonsituaties. Zo groeit het aantal ‘economisch daklozen’; mensen zonder eigen huis, die slapen bij familie en vrienden of op de achterbank van hun auto. Ook wonen kinderen die eigenlijk het huis uit willen langer bij hun ouders, leven sommige gescheiden stellen noodgedwongen onder één dak en neemt de, vaak niet legale, bewoning van vakantiehuizen toe.

Woningbouwtrajecten lijken soms eindeloos lang te duren. Critici zullen zeggen dat deze trajecten sneller moeten verlopen door bijvoorbeeld minder regels en bureaucratie, meer capaciteit bij gemeenten of door beperking van inspraak- en bezwaarmogelijkheden. Maar tegelijkertijd moeten we zorgvuldig met onze ruimte omgaan, zijn er ook andere ruimteclaims dan wonen die we goed moeten afwegen, en kosten bepaalde stappen in een gebiedsontwikkeling nu eenmaal tijd. Denk hierbij aan bodemonderzoek, goed ontwerp en het verwerven van lokaal draagvlak. Zorgvuldigheid is enorm belangrijk. Maar een betaalbaar dak boven je hoofd is dat ook! Als we onze procedures en trajecten niet veranderen, verandert ook het tekort aan (betaalbare) woningen niet. Een belangrijke stap in die verandering is het nadenken over de termijn waarvoor we bouwen; als we bouwen en plannen voor de verre toekomst vergt dat logischerwijs meer voorbereiding dan een tijdelijk korte-termijn-project.

Een ander argument voor meer tijdelijke woningbouw is de onzekerheid en onbekendheid van de toekomst. Dat we nu te weinig woningen hebben komt ook doordat we tien jaar geleden te weinig nieuwe projecten zijn gestart. De overheersende gedachte, bij de toenmalige minister en Rijksbouwmeester tenminste, was dat Nederland wel zo’n beetje was afgebouwd. Met de kennis van nu weten we dat die aanname verkeerd was. Het aantal huishoudens is de afgelopen tien jaar veel sterker gestegen dan destijds verwacht. In onze complexe en snel veranderende wereld wordt het steeds lastiger om de toekomstige woningbehoefte goed te voorspellen.

Vroeger ging het vooral om hoe hard de bevolking groeit. Maar tegenwoordig gaat het ook om de vraag of toekomstige huishoudens steeds kleiner worden en hoe onze woonvoorkeuren er straks uitzien. En vanwege klimaatadaptatie maken we misschien ook andere locatiekeuzes. Er zijn gebieden waar nu een grote woningvraag is, maar over 15 jaar heel waarschijnlijk niet meer. In deze gebieden kan tijdelijke bouw een uitkomst zijn. Maar ook in gebieden waarvan we nu bijna zeker denken te weten dat de vraagdruk groot blijft, zou de toekomst best eens anders kunnen zijn. Vanwege die onzekerheid zouden we tijdelijke woningbouw vaker moeten overwegen.

Op zich hebben we in Nederland ruimte genoeg voor meer woningen. Op veel plaatsen kan of mag op korte termijn geen reguliere woningbouw plaatsvinden. Tijdelijke woningen (voor een minimale termijn van ongeveer 15 jaar) kunnen hier in sommige gevallen best, zeker als dat snel tot meer betaalbare woningen leidt. De bouw van die woningen hoeft op zich niet lang te duren. Zeker als het gaat om tijdelijke huisvesting zijn er al veel succesvolle modulaire concepten en prefab oplossingen. Veel woningfabrieken geven aan dat ze nu overcapaciteit hebben. Ze kunnen dus veel meer woningen produceren dan ze nu doen, als ze maar genoeg plekken hebben om die woningen neer te zetten.

De vraag is wat we belangrijk vinden. Vasthouden aan zorgvuldige procedures of ervoor zorgen dat we op korte termijn veel meer betaalbare woningen beschikbaar maken voor mensen die daarom zitten te springen? We hebben met tijdelijke woningbouw de mogelijkheden om woningzoekers en de lokale woningmarkten in Nederland meer ruimte te geven. Zo leveren we een positieve bijdrage aan de directe leefkwaliteit van heel veel huishoudens zonder de lange-termijn-doelstellingen van een gezonde woningmarkt en een duurzame samenleving uit het oog te verliezen.

Rabobank is een voorstander van meer tijdelijke en modulaire woningbouw in Nederland. Om die reden is bijvoorbeeld ook het Rabo SmartBuilds concept gelanceerd. Met SmartBuilds dragen we bij aan het vlottrekken van de Nederlandse woningmarkt en duurzaam levendige lokale gemeenschappen en zorgen we voor een ontspannen en betaalbaar thuis voor iedereen.

Wil je meer van dit soort voorbeelden lezen? Ga naar hoofdstuk 2 van het bouw- en vastgoedbericht 2021.