Dit zijn de gevolgen van een overbelast elektriciteitsnet

Netcongestie treedt op wanneer de volledige capaciteit van het net is bereikt. Het is vooral een probleem van de laatste jaren vanwege de toenemende vraag naar energie en groeiende interesse in hernieuwbare energiebronnen. De toenemende behoefte aan energie van particulieren en bedrijven legt deze grens sneller bloot dan ooit tevoren. Er is dan sprake van zogeheten ‘transportschaarste’: er wordt meer elektriciteit gevraagd dan door het net vervoerd kan worden.

De energietransitie heeft het probleem van netcongestie vergroot. Oorspronkelijk was het elektriciteitsnet in Nederland centraal geregeld met een aantal grote kolen- en gascentrales. De elektriciteitscentrale wekt energie op, waarna de stroom via een reeks verbindingen in je huis terechtkomt. Oftewel: éénrichtingsverkeer. De komst van windmolens, zonnepanelen, etc. zet extra druk op het net, omdat energie nu van twee kanten komt – en daar is het elektriciteitsnet niet voor ontworpen.

Het gevolg van netcongestie is dat nieuwe, grootschalige energieprojecten uitgesteld moeten worden. Door de transportcapaciteit (de maximale hoeveelheid energie die vervoerd kan worden) kunnen ze niet worden aangesloten op het net. In sommige gevallen kunnen wachttijden oplopen tot tien jaar. Dit is problematisch voor initiatiefnemers die hopen bij te kunnen dragen aan het reduceren van broeikasgassen. Op deze manier vertraagt netcongestie de energietransitie.

Bovendien vormt netcongestie een bedreiging voor de economische ontwikkeling van Nederland. Bedrijven die willen groeien of verduurzamen, kunnen mogelijk niet uitbreiden omdat het elektriciteitsnet de maximale capaciteit al heeft bereikt. In bepaalde gevallen kan het zelfs voor situaties zorgen waar verplichte verduurzamingsmaatregelen niet uitgevoerd kunnen worden. Daarnaast treft netcongestie ook de woningbouw. Als er geen ruimte op het elektriciteitsnet is voor grootverbruikers (zoals appartementencomplexen, scholen, supermarkten, etc.) kan dit de ontwikkeling van nieuwbouwwijken afremmen.

Netcongestie is een complex probleem waar geen eenduidige oplossing voor is. Sanne de Boer, analist energietransitie bij Rabobank, raadt ondernemers aan contact op te nemen met hun lokale netbeheerder.

Zolang het elektriciteitsnet niet voldoende verzwaard en uitgebreid kan worden, zal er sprake zijn van netcongestie. Hoewel er hard wordt gewerkt om de infrastructuur te verbeteren, is dat een tijdrovend en zeer kostbaar proces. In de tussentijd zijn er wel degelijk een aantal manieren om de problemen rondom netcongestie te verlichten. Hieronder de belangrijkste mogelijkheden:

De energietransitie wordt gehinderd door netcongestie. Nieuwe projecten voor hernieuwbare energie kunnen niet altijd aangesloten worden op het elektriciteitsnet, terwijl overbelasting van het net de kans op stroomstoringen vergroot. Het is duidelijk dat de infrastructuur onder handen genomen moet worden om verdere groei mogelijk te maken.

Volgens De Boer zal het probleem op de korte termijn niet opgelost worden. “Tot grofweg 2030 zal de netcongestie alleen maar toenemen, tenzij je in een gebied zit waar de netbeheerder bezig is met het verzwaren van het net”, aldus de expert. "De aanleidingen voor het probleem gaan harder dan dat er oplossingen komen. Het is helaas dweilen met de kraan open. Verzwaren is de standaardoplossing, maar dat heeft veel tijd nodig. Creatieve oplossingen kunnen uitkomst bieden. Die zullen bepalen hoeveel er in de tussentijd nog mogelijk is."

Door de handelingsbevoegdheid van netbeheerders te vergroten kan het elektriciteitsnet efficiënter worden benut en verder worden uitgebreid, met als resultaat een vermindering van de netcongestie. Hiervoor is onder meer daadkrachtiger optreden van de overheid nodig. Ontwikkelingen om het elektriciteitsnet te bevorderen verlopen te langzaam, waardoor bedrijven met transitieplannen wegens een gebrek aan ruimte op het net moeten wachten.

De Boer illustreert hoe een betere samenwerking tussen de netbeheerders en overheid de netcongestie kan verlichten. “De netbeheerder is de enige partij die kan verzwaren. Het kan echter jaren duren voordat een project gerealiseerd wordt. Vergunningsprocedures duren erg lang, bijvoorbeeld door de zoektocht naar de juiste locaties en bewoners die bezwaar kunnen maken. Bij afronding van een project kan het probleem dusdanig zijn vergroot dat het hele spel opnieuw begint. Je loopt dan constant achter de feiten aan. Netbeheerders dragen de verantwoordelijkheid, maar zij zouden in grotere mate geholpen kunnen worden door de overheid. Als zij meer de regie nemen, versnelt het proces.”

Wil je plannen maken voor een nieuw project dat een netaansluiting vereist, dan is de beste koers om contact op te nemen met de netbeheerder en de gemeente. Hoe beter de betreffende instanties op de hoogte zijn van de plannen, hoe beter ingecalculeerd kan worden waar (en welke) netverzwaring nodig is. Bovendien houden netbeheerders wachtlijsten aan voor dergelijke projecten. Zodra er netcapaciteit beschikbaar is, worden projecten op volgorde van aanmelden aangesloten. Het gesprek aangaan – en in gesprek blijven – met de netbeheerder is voorlopig de beste manier om netcongestie te minimaliseren.