1. De wereld verandert. Verander je mee?

We bevinden ons in een revolutionaire tijd met complexe maatschappelijke opgaven. De wereld verandert in een steeds hoger tempo, onze wensen en mogelijkheden nemen toe en keuzes van nu hebben veel impact op de lange termijn. Denk aan demografische veranderingen als wereldwijde bevolkingsgroei, vergrijzing en huishoudensverdunning. Daarnaast verandert het klimaat en worden veel grondstoffen schaarser. Dan zijn er nog technologische veranderingen die maken dat we sneller tijd en afstand kunnen overbruggen en meer kennis en informatie beschikbaar hebben dan ooit te voren. Het resultaat is een explosie aan inzichten, innovaties en nieuwe mogelijkheden. Maar daardoor hebben we ook de morele plicht om toekomstige generaties niet te belasten met de verkeerde keuzes nu.

Met onze veranderende wensen en mogelijkheden, verandert ook onze ruimtevraag; de manier waarop we gebieden en gebouwen willen en kunnen gebruiken. We werken en winkelen bijvoorbeeld steeds meer digitaal. Thuis of op bijna elke andere mogelijke plek. Maar vooral minder vanzelfsprekend op een kantoor of in een winkel. Ook veranderingen in mobiliteit maken andere keuzes mogelijk. Autodeelsystemen en allerlei apps bieden ‘transport-as-a-service’ en flexibel vervoer van deur tot deur. Verandering in mobiliteit brengt zo ook nieuwe mogelijkheden met zich mee.

Deze en andere ontwikkelingen veranderen de rol die gebouwen en bepaalde plekken in ons leven spelen. Het draait minder om bezit en noodzaak, en meer om toegang en nut. Mensen maken daarbij een meer bewuste afweging. Moet je echt ergens zijn? Wil je dat ook? En kun je er dan ook nog komen? Gebouwen en gebieden moeten fysiek duidelijker meerwaarde bieden boven het gemak van online. Eigenheid en onderscheidend vermogen van een plek zijn dan ook vaker de sleutel tot succes.

Verandering gebeurt overal om ons heen. Toch hebben we, zelfs met onze huidige kennis en ons innovatievermogen, grote moeite om veranderingen bij te benen. Anticiperen op veranderingen is dan ook niet eenvoudig en al helemaal niet voor de bouw- en vastgoedsector. Hoe ga je als bouwer, belegger, ontwikkelaar, beleidsmaker of bestuurder om met grote maatschappelijke vraagstukken? Denk aan aanpassingen in de winkelstructuur, het verduurzamen van gebouwen of het betaalbaar houden van de woningmarkt. We moeten meebewegen met de maatschappij, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

Maatschappelijke vraagstukken zijn vaak complex. Een probleem zoals de beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen kunnen we dan ook niet wegnemen zonder keuzes te maken. Gaan we groen opofferen voor woningbouw, bouwen we meer de hoogte in of moeten we over op een ander marktsysteem? Hetzelfde geldt voor verduurzaming. Als we loyaal zijn aan het klimaatakkoord, waarom laten we ons dan nog zo vaak leiden door financiële afwegingen, zoals de terugverdientijd van een duurzame investering?

Willen we complexe opgaven aanpakken dan moet we eerst accepteren dat er geen simpele oplossingen zijn. De huidige tijd vraagt vooral om een doelgerichte aanpak. Te lang hebben we geprobeerd de complexiteit te verminderen in plaats van te omarmen. Dat er geen simpele, pasklare antwoorden zijn, voedt de gedachte dat verandering niet lukt. Dat kan leiden tot uitstelgedrag en in het slechtste geval tot niets doen. Ook wordt er vaak naar anderen gekeken en is het de hoop dat die ander gaat veranderen, zodat ‘wij’ weer gewoon ons werk kunnen doen. Hopende dat de wereld weer overzichtelijk wordt, zoals vroeger. Maar dat wordt ‘ie niet.

Welvaart werd in het verleden vooral bekeken vanuit economisch optiek: de bruto toegevoegde waarde per inwoner. Dat zegt iets over de welvaart die ons productiesysteem voortbrengt. In brede zin gaat welvaart ook over het welzijn van mensen: de kans op een goede baan en of ze voldoende inkomen krijgen. Maar óók om niet-materiële zaken zoals onderwijs, gezondheid, de balans tussen werk en privé, veiligheid, sociale contacten, maatschappelijke betrokkenheid en de kwaliteit van het milieu in de omgeving. Het gaat ook om meer subjectieve zaken: of mensen tevreden zijn met hun leven en hun woonsituatie. Als we streven naar brede welvaart, dan moeten we naar meerdere dimensies kijken en die in samenhang benaderen. Samen met de Universiteit Utrecht hebben we daarom de Brede Welvaartsindicator (BWI) ontwikkeld. Het streven naar een maximale brede welvaart gaat dus over de kwaliteit van het leven verbeteren. Voor de maatschappij als geheel, maar uiteindelijk ook voor alle individuen daarbinnen.

Maatschappelijke opgaven moeten we niet te lang uitstellen. De deadlines komen in zicht en naar toekomstige generaties toe hebben we de plicht om nú andere keuzes te maken. Tijd dus voor actie. Op individueel niveau is dat soms lastig. Het gevoel kan ontstaan dat je weinig invloed hebt of dat jouw bijdrage er niet toe doet. Maar dat is niet waar. Als individu maak je namelijk deel uit van een complex systeem waarin we allemaal van elkaar afhankelijk zijn. Zo komen we samen verder.

Ook voor bouw en vastgoed is actie nemen vaak lastig. Lange tijd was de overheersende gedachte dat bouw en vastgoed draait om gronden naar vastgoed te ontwikkelen. Vastgoed dat gebruikt, gemanaged en uitgebreid kan worden. Vanuit dit perspectief is ons domein vrij hard, concreet en kwantitatief: meer mensen, leidt tot meer vraag, meters en geld.

Wat ons betreft moeten we meer inzetten op brede welvaart. Daarvoor moeten we verder kijken dan ons bruto binnenlands product (BBP). Een eerlijke verdeling van de welvaart betekent voor onze sector dat we streven naar vitale steden én dorpen. Niet het één boven het ander, maar naast elkaar. Kansen voor stad en land, voor groei- en krimpregio’s, voor wonen en werken, voor jongeren en ouderen. Als je uitgaat van deze brede welvaart, dan is bouw en vastgoed onderdeel van een veel groter en zachter systeem: onze maatschappij en de dagelijkse leefomgeving. De sector biedt mensen ruimte om te wonen, werken, winkelen en leven. Bouw en vastgoed is daarin geen doel op zich, maar een middel. Het gaat er niet om dat we zoveel mogelijk ruimtes aanbieden, maar dat wát we aanbieden maatschappelijke meerwaarde heeft. Zo draagt bouw en vastgoed bij aan de brede welvaart van Nederland, nu en straks.

In dit Bouw- en Vastgoedbericht 2021 kijken we hoe onze sector beweegt in een snel veranderende en steeds complexere wereld. Hoe gaan partijen met die veranderingen om? Welke stappen zetten zij in de praktijk? En wat kunnen anderen daarvan leren?

Wij leggen je verschillende inspirerende verhalen voor, die stuk voor stuk gaan over stappen die we als sector moeten zetten. Met elkaar en voor elkaar, zodat we verder komen. Met als rode draad dat het begint bij ergens de noodzaak van inzien en geloven in een bepaalde aanpak. Het gaat over opzetten, ondernemen en volhouden. En over hoe we in bouw en vastgoed samen onze nek uitsteken voor verandering. Niet alleen voor onszelf, maar uiteindelijk ook voor het grotere geheel: het Nederland van morgen. Zo maakt de gedachte van ‘het lukt niet’ plaats voor ‘het lukt wel’. En krijgen we - zoals de titel van ons bouw- en vastgoedbericht al zegt - meer voor elkaar. Laat je inspireren en ga hier vooral eens met ons over in gesprek.

Veranderen dus. Maar hoe dan? In het tweede artikel van dit bouw- en vastgoedbericht delen we acht verhalen uit de praktijk. Van seniorenwoningen tot transformatie: laat je inspireren.