Horeca en recreatie: gemengde resultaten door slecht voorjaarsweer

Ondanks dat het CBS een forse omzetgroei rapporteerde in het eerste kwartaal van 2024, blijkt de omzet tot en met juni in de sector toch tegen te vallen. Dit heeft vooral te maken met het slechte voorjaarsweer, dat ervoor zorgde dat consumenten minder vaak het terras op konden of gingen kamperen.

Toch is er een kleine omzetstijging in de hele sector te zien (zie figuur 1). Dit komt vooral door de prijsverhogingen. Tot en met juni verwachten we een omzetgroei van ongeveer 2,5% voor de hele sector. Door de prijsstijgingen lijkt er wel een kleine daling in het eerste half jaar te zijn in het aantal verkochte producten. Een uitzondering op de tegenvallende omzetten is de dagrecreatiesector. Zo profiteerde onder andere de binnenrecreatie van het regenachtige weer. We verwachten dat de omzet in de hele sector tot het eind van het jaar licht zal stijgen. Dit komt door de toegenomen koopkracht. Een randvoorwaarde hiervoor is dat het weer normaliseert en de negatieve effecten van de regen beperkt blijven.

De verschillende sectoren hebben allemaal hun eigen dynamiek. Hieronder gaan we kort in op de omzetontwikkelingen in de diverse sub-sectoren.

Restaurants

In de eerste helft van 2024 hebben restaurants een omzetgroei van ruim 4% behaald. Dit gebeurde vooral in het eerste kwartaal van het jaar. De maand mei had veel regen, wat een groot negatief effect had op de omzet.

Fastfoodsector

De fastfoodsector lijkt het meeste last te hebben van inflatie. Er zijn prijsstijgingen doorgevoerd, maar de volumes blijven achter. Al vanaf het tweede kwartaal van 2023 zien we dat de volumes aan het dalen zijn. Omdat deze sector vaak crisisbestendig is, is het opvallend dat deze sub-sector nu slechter presteert dan de volledige sector.

Café

Ook cafés laten hetzelfde beeld zien als restaurants. Het is belangrijk om te vermelden dat deze specifieke sub-sector meer last heeft van het regenachtige weer omdat ze hun terrassen niet kunnen gebruiken.

Hotels

Hotels hebben een redelijk eerste half jaar van 2024 gehad. Toch zien we dat de regionale deelmarkten niet zo goed presteren als in 2023. In Amsterdam staan de bezettingsgraden onder druk en zijn de kamerprijzen lager dan in 2023.

Campings en vakantieparken

Door de regenval in mei en juni zien we dat de bezetting lager ligt dan in 2023. Dit komt vooral door de laatboekers die voor een vakantie buiten de langsgrenzen kozen.

Dagrecreatie

De dagrecreatiesector presteerde beter dan de andere sub-sectoren. De omzet was in alle maanden hoger dan in 2023. Het is wel belangrijk om te vermelden dat de natte maand mei vooral slecht was voor outdoor-aanbieders. Indoor-aanbieders profiteerden juist in de eerste maanden.

In het hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet wordt een BTW-verhoging op een deel van de activiteiten in de vrijetijdssector voorgesteld. Logies (uitgezonderd campings), theaters, concerten, maar ook sport(evenementen) zullen door deze BTW-verhoging duurder worden voor consumenten. Het is nog onduidelijk hoeveel duurder het wordt voor de Nederlandse en buitenlandse gast om in een hotel te slapen of een concert te bezoeken. De sector heeft ook te maken met andere stijgende kosten. Die hebben een impact op de verkoopprijzen.

De verhoging van de prijzen heeft ook invloed op vraag en aanbod. Uit een ledenpeiling van de ANWB bleek dat de inflatie in 2023 een effect had op de vakantiekeuze. Zo kozen mensen voor een goedkopere locatie en gingen ze minder lang of minder vaak op vakantie.

Het is moeilijk te voorspellen hoe de prijzen zich zullen ontwikkelen in de sectoren die te maken krijgen met de geplande BTW-verhoging. Dit hangt af van de bereidheid van de consument om de verhoging te betalen en van de ontwikkelingen van de andere kosten die ondernemers hebben. Maar deze ontwikkeling gaat zeker zorgen voor hogere prijzen in de sector. Dat zorgt voor onzekerheid bij ondernemers.

Het aantal faillissementen blijft stijgen (zie figuur 2). Tot en met de maand mei waren dit er 150. Hiermee ligt het aantal faillissementen relatief hoog ten opzichte van de afgelopen jaren. Alleen de jaren 2013 en 2014 lieten een hoger aantal faillissementen zien. Dat het aantal faillissementen nu toeneemt ligt in de lijn der verwachtingen en volgt op een periode van relatief weinig faillissementen in de sector.

De uitdagingen in de sector zijn toegenomen. Door inflatie staan de marges onder druk, omdat het niet altijd mogelijk is de prijzen te verhogen om de gestegen kosten te dekken. De COVID-19-periode speelt ook een rol. Bedrijven die net voor de coronalockdowns begonnen, hadden nog geen reserves en hebben nu relatief hoge schulden die terugbetaald moeten worden. Naast het aantal faillissementen neemt ook het aantal ondernemers in de sector die willen stoppen toe. Hierdoor is er een afname te zien in het aantal horecaondernemingen in het straatbeeld. We verwachten dat het aantal faillissementen dit jaar verder zal stijgen.

Nu het eerste half jaar van 2024 er weer op zit, hebben we inmiddels ook de meeste feestdagen weer gehad. Het is duidelijk dat de feestdagen een positief effect hebben op de omzet van de de horeca. Uit een onderzoek van RaboResearch is gebleken dat in sommige weken waarin een feestdag viel, de omzet tot wel 21% hoger uitviel dan de overige weken (zie figuur 2).

Koningsdag heeft het grootste positieve effect op de weekomzet in de horeca. De weekomzet ligt dan gemiddeld 21% hoger dan in de andere weken van het jaar. Ook in de week van eerste en tweede Pinksterdag (respectievelijk 12% en 7%), Bevrijdingsdag (10%), Hemelvaart (7%) en tweede Paasdag (6%) is de weekomzet in de horeca hoger.

Een verklaring voor een hogere omzet tijdens feestagen kan niet uit de data-studie worden gehaald, wel is te zien dat bij feestdagen grotere evenementen worden georganiseerd in stadscentra. Zo vinden tijdens Koningsnacht en Koningsdag veel activiteiteiten plaats in de binnensteden, waar veel horeca aanwezig is.

De horeca heeft geen makkelijk half jaar gehad, onder andere door het tegenvallende voorjaarsweer. Gelukkig is de vooruitblik voor ondernemers in de sector een stuk positiever: de omzet lijkt de komende periode licht te stijgen.