Economische groei in Nederlandse regio’s zet door na jaar van herstel

De Nederlandse economie groeit dit jaar waarschijnlijk met 3,1 procent. De oorlog in Oekraïne, de hoge inflatie en de personeelstekorten hebben hun weerslag op de economie. Dit remt een nog sterker herstel van de coronapandemie. De onzekerheden zijn bovendien groot en de prognoses verschillen sterk per sector. Zo groeit de horeca dit jaar fors, doordat de coronamaatregelen grotendeels zijn losgelaten. Ook de vooruitzichten voor de informatie- & communicatiesector en de overige zakelijke dienstverlening zijn relatief rooskleurig. Aan de andere kant hebben de landbouw en de industrie te maken met hoge grondstof- en energieprijzen en verstoorde handelsketens. Hierdoor blijft de groei in deze sectoren beperkt.

Deze verwachte sectorale groeiverschillen werken door in de regioprognoses. Bovendien spelen regionale omstandigheden een grote rol en zien we dat bepaalde sectoren in de ene regio beter presteren dan in de andere. Dit samen zorgt voor uiteenlopende regionale groeiverwachtingen voor 2022.

De economie zal dit jaar in alle regio’s groeien, maar de verschillen per regio zijn aanzienlijk. Vooral in Zeeland, Haarlem en Groot-Amsterdam is de groei waarschijnlijk hoger dan landelijk. Dit komt doordat de horeca hier groot is en deze sector profiteert van de opheffing van de meeste coronamaatregelen. Het gaat hier vooral om herstelgroei, aangezien de horeca de afgelopen jaren het meest te lijden had onder de coronarestricties. Ook de vrijetijdssector leeft op door de losgelaten coronabeperkingen. Regio’s die hiervan profiteren, zijn onder meer Den Haag, Haarlem en Zuidwest-Friesland.

De sterke groei van industrieregio’s in 2021 zet dit jaar waarschijnlijk niet door, voornamelijk vanwege de hoge grondstof- en energieprijzen. Vooral Delfzijl en omgeving, Zuidoost- Brabant (Brainport Eindhoven), Zeeuws-Vlaanderen en IJmond groeien hierdoor minder hard. In de Brainport wordt dit gecompenseerd door het gunstige ondernemingsklimaat en ook de specifieke specialisatie; het innovatieve hightech-cluster biedt hier voordelen voor bedrijven. In de andere drie regio’s is het ondernemingsklimaat juist minder gunstig. Hierdoor blijft de verwachte groei er ver achter op het landelijke gemiddelde.

Groot-Amsterdam groeit komend jaar naar verwachting het hardst. Deze regio – waar ook Schiphol onder valt – is hard geraakt door de coronapandemie. Maar zij zet het herstel van vorig jaar door en profiteert van een sterke herstelgroei in de horeca en vrijetijdssector. Ook de hoge groei in de informatie- & communicatiesector en de overige zakelijke dienstverlening zet hier door. Bovendien profiteert Groot-Amsterdam van een gunstig ondernemingsklimaat door de hoge dichtheid van bedrijven en mensen in deze regio.

De regioprognoses zijn meer dan normaal omgeven met onzekerheden. De grootste daarvan is de impact van de oorlog in Oekraïne en de daarmee gepaard gaande economische sancties tegen Rusland. Deze raken de Nederlandse economie via de verstoorde export, de hoge grondstof- en energieprijzen en nieuwe problemen in de toeleveringsketens. Als die branches regionaal sterk vertegenwoordigd zijn, heeft dat een negatief effect op de totale regionale economie.

Voorbeelden van exporterende industrieën die mogelijk klappen krijgen van de oorlog, zijn de machinebouw in Oost-Brabant, Noord-Limburg, de Achterhoek, Twente en Zuid-Friesland, de chemische industrie in Delfzijl, Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen en de metaalindustrie in IJmond. Bovendien raken de hoge grondstof- en gasprijzen deze industrieën sowieso. De hoge gasprijzen werken ook sterk door in de energie-intensieve glastuinbouw in het Westland. De veehouderij in Friesland, de Achterhoek en Oost-Brabant zal een verdere stijging van de prijzen voor veevoer goed merken.

Naast deze effecten op specifieke branches ondervinden regio’s die in het algemeen relatief sterk internationaal zijn georiënteerd meer economische hinder van de oorlog. Denk bijvoorbeeld aan Groot-Amsterdam. Deze regio werd hard geraakt door de verstoorde internationale handel en het beperkte internationale personenvervoer als gevolg van de coronapandemie. Ook nu kan de sterke internationale oriëntatie van Groot-Amsterdam het gebied parten spelen. Dit effect is nog niet in de prognoses opgenomen.

Wat verklaart de regionale groeiverschillen?

Regionale verschillen in economische groei zijn deels toe te schrijven aan verschillen in de economische structuur. Gebieden met grote groeisectoren hadden een beter uitgangspunt voor groei dan gebieden met veel bedrijven in sectoren die krimpen of minder hard groeien. Dit noemen we het sectoreffect. Regionale groei blijkt echter nog meer af te hangen van specifieke regionale omstandigheden, zoals de voordelen die bedrijven ontlenen aan de nabijheid van andere bedrijven en kennisinstellingen, de kwaliteit van de beroepsbevolking en het gunstige leefklimaat. Het effect van deze regionale omstandigheden op de economie is het zogeheten regio-effect.

In onze regionale prognoses houden we rekening met beide effecten. Het sectoreffect berekenen we aan de hand van onze laatste sectorprognoses en de economische structuur van regio’s. Het regio-effect schatten we op basis van de gerealiseerde economische groeicijfers tussen 2014 en 2019; dit zijn jaren met een relatief hoge economische groei. We gaan ervan uit dat regio’s met een gunstig regio-effect in die periode ook in 2022 harder zullen groeien. Ze hebben immers bewezen over gunstige regionale omstandigheden voor groei te beschikken.