Sociaal en duurzaam design in nieuwe woonwijk Ermelo

Even wat zware boodschappen meenemen voor de oudere buurvrouw. Of een straatgenoot blij maken met een warme maaltijd. Het is een ambitieus plan van Zorggroep Noordwest-Veluwe: een woonwijk met een energie-neutraal woonzorgcentrum bouwen waar jong en oud, vitaal en kwetsbaar met elkaar samenwoont én naar elkaar omkijkt. De hulp van jongere generaties is nodig om straks voor alle ouderen te kunnen blijven zorgen, is het achterliggende idee. De Zorggroep wil hiermee een toekomstbestendig woonzorggebied creëren.

In 2013 kocht de Zorggroep van woningcorporatie Vestia het stuk grond waarop het Oranjepark gebouwd wordt. ‘En dat is als Zorggroep vrij ongebruikelijk om te doen’, zegt Richard van Hussel van Zorggroep Noordwest-Veluwe. ‘Maar voor ons was het een mooie kans om betere én duurzame huisvesting voor ouderen te bouwen. Onze huidige zorglocaties waren hoognodig aan modernisering toe.’ Een mooi, maatschappelijk initiatief, maar wel één met een kostenplaatje. ‘Voor onze duurzame plannen voor het woonzorgcentrum konden we bij Rabobank een Groen Lening krijgen. Dat betekent dat we dit deel van het project kunnen financieren tegen een gunstige rente.’ Met de subsidie van het rijk en de provincie erbij kon de Zorggroep haar droom werkelijkheid maken.

En die droom is inmiddels bijna een feit. Met zonnepanelen, goede isolatie, ledverlichting, warmte uit de grond en slimme meters mag Kroondomein zich het eerste energie-neutrale woonzorgcentrum van Nederland noemen. Dit betekent dat het pand de gebouwgebonden energie zelf opwekt. Het project gaat echter nog een stap verder. ‘In onze berekeningen is ook het gedrag van de toekomstige bewoners meegenomen. Dit heeft natuurlijk ook effect op de meter. Bewoners kunnen uiteindelijk meer energie gaan gebruiken dan voorspeld, bijvoorbeeld door de verwarming vaker te gebruiken’, zegt Van Hussel.

‘Het is spannend in hoeverre de praktijk straks overeenkomt met de theorie. Daarnaast spelen weersomstandigheden een rol. In extreem koude winters zal de verwarming hoger staan dan gemiddeld. Om daarom nul op de meter na te streven, is voor nu nog onmogelijk.’ We spreken van een nul-op-de-meter-woning, als het pand naast de gebouwgebonden energie ook alle door bewoners gebruikte energie zelf opwekt. ‘Met een groot gebouw als een woonzorgcentrum – met 76 studio’s en appartementen – is weinig ervaring in Nederland. Het is nu nog te duur om zodanig veel maatregelen te nemen dat je met zekerheid ‘nul’ op de meter kunt realiseren. Maar een energieneutraal woonzorgcentrum is natuurlijk al een heel mooie stap.’

Niet alleen de omgeving van het Oranjepark is duurzaam ingestoken. Ook het sociale gedachtegoed voor de nieuwe wijk is toekomstbestendig. De Zorggroep wil buurtbetrokkenheid creëren en daarmee eenzaamheid onder ouderen aanpakken. Maar ook de mogelijkheid creëren om kwetsbare mensen langer in hun eigen vertrouwde omgeving te laten wonen. Een bijzondere filosofie, die gebaseerd is op het Libenau-principe: Duits gedachtegoed waarbij sociale samenhang en een meergeneratiebuurt een belangrijke rol spelen. ‘Vroeger was het heel vanzelfsprekend dat je je buurtgenoten hielp’, zegt Van Hussel. ‘Tegenwoordig is onze samenleving zo individualistisch, dat dat helaas een stuk minder gebeurt.’ In Duitsland wordt het Libenau-principe al in 26 leefgemeenschappen succesvol toegepast.

De hamvraag is: hoe laat je een sociaal gedachtegoed tot leven komen in een nieuwe wijk? ‘We vragen iedereen die hier straks komt wonen om het gedachtegoed te omarmen’, zegt Van Hussel. ‘Wij zorgen dat de omgeving er volledig op ingericht is. We bouwen een groene, open buurt, waardoor sociale ontmoetingen makkelijk tot stand komen. En auto's? Die gaan zoveel mogelijk onder de grond.’

Het kloppend hart van Oranjepark wordt de Buurtkamer. Een ontmoetingsruimte met uitgebreide keuken, voor iedereen in de wijk. Sterker nog: als je een koopcontract tekent voor een woning in Oranjepark, is het de bedoeling dat je ook mede-eigenaar van de Buurtkamer wordt. ‘Je kunt hier buurtinitiatieven opzetten, spelletjesavonden organiseren, koken met buurtbewoners of bijvoorbeeld je verjaardag vieren. Dat er voldoende activiteiten worden georganiseerd, is belangrijk. Daarom zal Stichting Welzijn Ermelo daar ook een actieve rol in gaan spelen. We moeten het samen doen.’