Sectorprognoses: inflatie en personeelstekort drukken groei in veel sectoren komend jaar

De geschatte impact verschilt per sector. Wij verwachten dat de combinatie van deze drie factoren in de handel volgend jaar zelfs leidt tot een lichte krimp van de toegevoegde waarde (dit is de omzet minus de waarde van alle halffabricaten en diensten die bij de productie zijn verwerkt). De aanhoudende coronapandemie en daarmee de overheidsmaatregelen treffen vooral de horeca en de vervoerssector, waar het ingezette herstel verder wordt bemoeilijkt. In dit artikel bekijken we de toegevoegde waarde op het niveau van de hoofdsectoren. Hierbij gaat het om het algemene sectorale beeld. Het kan dus zo zijn dat de algemene sectorale ontwikkeling niet voor alle deelsectoren of voor ieder bedrijf in de sector geldt.

In de omzetprognoses gaan we dieper in op de omzetontwikkelingen voor de deelsectoren.

Aannames coronamaatregelen

Het coronavirus laait weer op. Recent zijn er daarom strengere maatregelen aangekondigd. Zo gaan de niet-essentiële winkels en de restaurants om vijf uur dicht. Hoewel de overheid deze ‘avond-lockdown’ voor de duur van drie weken heeft afgekondigd, gaan wij er in onze prognoses voorzichtigheidshalve vanuit dat er nog omzet-beperkende maatregelen van kracht blijven tot in het eerste kwartaal van 2022. Ter compensatie van getroffen ondernemers zijn er opnieuw steunmaatregelen: de NOW-loonsteun keert terug en de Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) is verhoogd. Hiermee voorkomt de overheid waarschijnlijk een grote faillissementsgolf en blijft de impact op de werkloosheid beperkt.

Veel ondernemers zien zich geconfronteerd met hogere kosten, onder meer door de opgelopen prijzen van grondstoffen en halffabricaten. Met 5,6 procent (jaar-op-jaar) was de consumentenprijsinflatie in november het hoogst in veertig jaar tijd. Deze flinke stijging wordt grotendeels veroorzaakt door de hogere energieprijzen. Wij verwachten dat de inflatie in het najaar van 2022 weer sterk daalt, maar de komende jaren niet onder de 2 procent komt. Meer hierover is te vinden in ons Economisch Kwartaalbericht.

Daarnaast is er momenteel nog sprake van verstoringen in de internationale toeleveringsketens. Die houden weliswaar langer aan dan dat we eerder hadden voorzien, maar we gaan er wel van uit dat deze verstoringen halverwege volgend jaar grotendeels zijn opgelost. Daarmee verwachten we dat de inflatiedruk die ze veroorzaken rond diezelfde periode afzwakt.

De stijging van de inkoopkosten resulteren in meer onzekerheid voor ondernemers over de te verwachten marges, waarbij er grote verschillen tussen bedrijven kunnen ontstaan. Waar sommige bedrijven de hogere inkoopkosten goed kunnen doorberekenen aan hun klanten, is dat voor andere een stuk moeilijker.

Bedrijven in de bouw en de goederen-vervoerssector kunnen de hogere inkoopkosten over het algemeen goed doorberekenen. De vraag naar de producten en diensten die deze sectoren leveren blijft groot. We gaan ervan uit dat de bouw komend jaar met 2 procent groeit en de vervoerssector met 2,5 procent. Hiermee herstelt laatstgenoemde nog niet volledig van de corona-impact, maar dat komt vooral doordat de luchtvaart ook volgend jaar nog niet op volle kracht kan draaien.

Ook de industrie heeft te maken met hogere inkoopkosten. Bedrijven in de industrie kunnen net zoals die in de bouw en de vervoerssector de hogere inkoopkosten vaak doorberekenen. Na een erg goed 2021 verwachten we dat de productie in de industrie komend jaar niet nog veel verder groeit. We gaan uit van een toename in toegevoegde waarde van 1 procent voor 2022.

De hogere kosten kunnen vooral in de sector handel niet altijd direct worden doorberekend aan de eindconsument. Tot deze sector behoren de groot-en de detailhandel. Door hogere energielasten - en een vooralsnog beperkte loonstijging - hebben veel consumenten minder geld over om aan andere producten te besteden. Wij verwachten daarom in deze sector een lichte krimp van 1 procent.

Naast de nieuwe coronamaatregelen en de onverwacht hoge inflatie hebben steeds meer bedrijven te maken met arbeidskrapte. Het aantal bedrijven dat in een CBS-ondernemersenquête aangeeft belemmerd te worden door tekorten aan personeel is sinds het CBS deze cijfers beschikbaar heeft nog niet zo hoog geweest. De zakelijke dienstverlening spant de kroon (figuur 2). Meer dan de helft van de bedrijven in de sector ‘overige zakelijke dienstverlening’ zit om personeel verlegen. Hiertoe behoren bijvoorbeeld de uitzendbureaus. Maar liefst 70 procent van de bedrijven in de uitzendbranche (niet afgebeeld) zien personeelstekorten als hun grootste belemmering. Maar ook bij veel andere sectoren is het alle hens aan dek.

Deze personeelstekorten zetten een rem op verdere groei van sectoren als de zakelijke dienstverlening en delen van de informatie en communicatiesector. Van die laatste heeft voornamelijk de deelsector IT-dienstverlening last van het personeelstekort. Alhoewel het CBS geen data heeft voor belemmeringen in het onderwijs en de zorg, staat het buiten kijf dat personeelstekorten ook daar een grote rol spelen.

De personeelstekorten worden deels veroorzaakt door corona – bijvoorbeeld door ziekteverzuim en de werkzaamheden op en rond test- en vaccinatiestraten – maar hangen ook samen met structurele factoren, zoals vergrijzing en deeltijdwerk. Zodra de coronapandemie weer meer onder controle is, zal het afzwakken van het ‘corona-effect’ iets meer lucht bieden op de arbeidsmarkt. Maar het zal niet alle problemen oplossen.

De noodzaak van actie voor een duurzamere toekomst is in Glasgow nog eens bevestigd. Bedrijven met een hoge CO2-uitstoot zullen deze moeten reduceren om ook in de toekomst bestaansrecht te hebben. Dit vraagt in veel sectoren om extra investeringen.