Winst- en verliesrekening: dit moet je erover weten
De winst- en verliesrekening is een belangrijk onderdeel van je jaarrekening. Het geeft je inzicht in hoe je bedrijf er financieel voor staat. Hier lees je waaruit een winst- en verliesrekening bestaat en hoe je er zelf eentje opstelt.
Onderdelen van een winst- en verliesrekening
Een winst- en verliesrekening is een overzicht van alle opbrengsten en kosten van jouw onderneming gedurende het afgelopen jaar. Alle Nederlandse ondernemers zijn verplicht om deze jaarlijks op te stellen, al hoef je hem als kleine ondernemer niet openbaar te maken. De winst- of verliesrekening wordt soms ook wel de resultatenrekening of exploitatierekening genoemd.
Elke winst- en verliesrekening bestaat uit twee delen:
Door de kosten van de omzet af te trekken, bereken je de winst of het verlies van je bedrijf.
Bedrijfsmiddelen fiscaal afschrijven
Zakelijke kosten op de winst- en verliesrekening
De Belastingdienst ziet vaste activa als investeringen. Vaste activa zijn de bezittingen die je voor langere tijd gebruikt. Denk aan je bedrijfspand, laptop of machines. Deze kosten mag je niet in een keer aftrekken in het jaar van aanschaf, maar moet je in delen afschrijven.
Je verdeelt zo de kosten van het bedrijfsmiddel over de jaren waarin je hiervan gebruikmaakt. De afschrijvingen laten zo de waardedaling van de bedrijfsmiddelen over een bepaalde periode zien.
Bestaande regeling willekeurig afschrijven
Doe je een investering van meer dan € 450 exclusief btw, en gaat deze meer dan een jaar mee? Dan moet je deze kosten in delen afschrijven. Dit wil zeggen dat je de kosten deelt door het aantal jaren dat het product vermoedelijk meegaat, en dan aftrekt van de inkomstenbelasting (maximaal 20% per jaar). Alleen het deel dat je in het desbetreffende jaar aftrekt komt op de winst- en verliesrekening.
Een voorbeeld: als je een computer koopt voor € 1.000 die vijf jaar meegaat, mag je elk jaar maximaal € 200 afschrijven.
Doe je een investering van minder dan € 450 exclusief btw? Dan mag je deze wél in een keer afschrijven in het jaar van aanschaf.
Winst- en verliesrekeningen voor zzp'ers
Er bestaan verschillende manieren om een winst- en verliesrekening te maken. De bekendste zijn het 'functionele model' en het 'categorale model'. Hieronder lees je er meer over.
Het functionele model
In het functionele model geef je eerst je netto-omzet weer. Daarvan trek je per activiteit een voor een de kosten af. Zo bereken je de brutomarge. Dit is de bekendste en meestgebruikte vorm van een winst- en verliesrekening.
Het categorale model
Bij het categorale model breng je de opbrengsten en kosten onder in verschillende categorieën. Een voorbeeld van zo'n categorie is de kostprijs van de omzet. Hieronder vallen de inkoopkosten, opslagkosten, materiaalverbruik en salariskosten. Je trekt vervolgens alle bedrijfslasten per categorie af van de bedrijfsopbrengsten.
Analyse winst- en verliesrekening
Rekende je op een hoger winstpercentage dan je uiteindelijk hebt behaald? Op de winst- en verliesrekening kun je zien waar dit aan ligt. Ergens is dan een 'lekkage' die je niet vooraf hebt begroot.
De lekkage kan zowel ontstaan aan de kant van de omzet (zoals fouten in je facturen of kortingen) als aan de kant van de kosten (zoals schade aan materiaal of prijsverhogingen door leveranciers).
Lekkage voorkomen
Ga na of deze lekkage tijdelijk was, of dat je die volgend jaar weer kunt verwachten. Wellicht kun je deze dan voorkomen. Is de lekkage niet te voorkomen? Dan sta je volgend jaar in elk geval niet voor onaangename verrassingen.
Andere pijnpunten in beeld
Wist je dat je op je winst- en verliesrekening veel kunt zien over mogelijke pijnpunten in je bedrijf? Hoge kosten door ziekteverzuim kunnen bijvoorbeeld duiden op ontevreden personeel.
En als je veel hebt uitgegeven aan de reparatie van oud materiaal (bijvoorbeeld bedrijfsauto's of laptops), is het misschien tijd om te investeren in nieuw materiaal dat langer meegaat.
Verkoopprijs aanpassen
Heb je veel verkocht, maar maak je nog steeds niet zo veel omzet? Dan kan het zijn dat je verkoopprijs te laag is.
Verdienmodel aanpassen
Het kan ook zijn dat je het plafond voor jouw verdienmodel hebt bereikt. Het kan dan lonen om kritisch naar dit model te kijken. Zou je bijvoorbeeld ook op abonnementsbasis kunnen werken?
Administratie opzetten?
Speciaal voor starters: de basis in 5 minuten. Een overzicht van wat je nodig hebt om aan de slag te gaan met je boekhouding, inclusief tips.
Winst- en verliesrekeningen vergelijken
Als je al een paar jaar aan de weg timmert, kun je de verschillende winst- en verliesrekeningen met elkaar vergelijken en je bedrijfsrendement in kaart brengen. Dit doe je door de omzet en de kosten uit te drukken in percentages. Kijk maar eens naar dit voorbeeld:
Jaar | Omzet | Kosten |
| 2021 | 100% | 100% |
| 2022 | 106% | 110% |
| 2023 | 96% | 101% |
Hier wordt 2021 als startpunt genomen. Je ziet dat in 2022 6 procent meer omzet is behaald, maar ook 10 procent meer kosten zijn gemaakt. In 2023 is 4 procent minder omzet behaald dan in 2021, maar zijn de kosten met 1 procent gestegen. Zo kun je de verschillende periodes goed vergelijken. Wellicht kun je hier interessante trends in ontdekken.
Boekjaren vergelijken
Uiteraard kun je ook specifieke bronnen van omzet en kosten per jaar vergelijken. Stijgt je omzet, maar zijn de kosten net zo hard meegestegen? Dat kan aan verschillende dingen liggen.
Controleer in elk geval of er niet te duur wordt ingekocht. Op de inkoop kun je vaak nog veel winnen. Is je omzet flink gedaald, maar blijven je personeelskosten gelijk? Dan is het wellicht tijd om afscheid te nemen van een paar collega's.
Winst- en verliesrekening uitbesteden
Natuurlijk kun je zelf aan de slag met je winst- en verliesrekening. Toch kiezen veel (startende) ondernemers ervoor om dit uit te besteden.
Vaak wordt het opstellen van een winst- en verliesrekening tegelijkertijd gedaan met het opstellen van de jaarrekening. Als kleine ondernemer of zzp'er betaal je hiervoor tussen de € 500 en € 1.000. Je kunt hiervoor een accountant of boekhouder inhuren.
Veelgestelde vragen
